Na czym polega badanie przesiewowe przez logopedę?

 

Z początkiem roku szkolnego, logopeda z Miejskiego Zespołu Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych w Kielcach - Julita Sideł - rozpoczęła w naszym przedszkolu Przesiewowe Badania Logopedyczne. Ich celem  jest wykrycie dysfunkcji, wad lub zaburzeń, mogących negatywnie wpływać na rozwój mowy dziecka.

Wczesne wykrycie deficytów w rozwoju dziecka umożliwia efektywne wdrożenie odpowiednich działań leczniczych, rehabilitacyjnych oraz profilaktycznych, które prowadzą do złagodzenia lub usunięcia różnego rodzaju zaburzeń i dysfunkcji, a tym samym do stworzenia wszystkim dzieciom równych szans rozwoju.

Badania wykonywane są indywidualnie w przyjaznej atmosferze, w formie zabawy, z wykorzystaniem wyspecjalizowanych narzędzi badawczych.

Badanie logopedyczne obejmuje:

• Badanie budowy i sprawności narządów mowy

• Badanie słuchu fizycznego (czy dziecko słyszy) i fonematycznego (czy dziecko odróżnia dźwięki)

• Badanie czynności nadawania (m. in. badanie artykulacji głosek, mowy spontanicznej) i rozumienia mowy

• Badanie funkcji połykania i oddychania

• Badanie mowy (pod względem konkretnych zaburzeń, np. afazji, niepłynności mowy – jąkania)

• Badanie kinestezji mowy (czy dziecko posiada prawidłowe czucie narządów mowy, np. języka, które umożliwi prawidłowe jego ułożenie do wymówienia głoski)

• Badanie płynności i prozodii mowy (akcentu, intonacji, rytmu, płynności mówienia)

• Badanie lateralizacji (praworęczność, leworęczność).

• Badanie pamięci słuchowej (np. powtarzanie ciągu usłyszanych wyrazów).

Po zakończonych badaniach rodzice zostaną poinformowani o potrzebie kontaktu z logopedą.

ZABAWY LOGOPEDYCZNE

 „Prawidłowe kształtowanie mowy jest fundamentem wychowania człowieka”

    M. Sovak

 

Logopedia w domu.

Twoje dziecko ma zdiagnozowaną wadę wymowy lub niewiele mówi? Te porady są dla Was!

Oto proste ćwiczenia, które z powodzeniem można wykonywać w warunkach domowych.

Jednym z czynników warunkujących prawidłowy rozwój mowy jest sprawność całego aparatu mowy. W skład niego wchodzą:

• aparat oddechowy
• aparat fonacyjny
• aparat artykulacyjny

Terapia logopedyczna często jest długim procesem, niestety nie wystarczą tylko ćwiczenia w gabinecie. Praca w domu z rodzicem jest nieodłącznym elementem terapii i dzięki wysiłkowi, który włożycie Państwo w te czynności dziecko szybciej osiągnie prawidłową wymowę. Pamiętajmy, że najlepiej jest ukończyć terapię logopedyczną przed rozpoczęciem nauki w szkole, dlatego tak ważna jest intensywność ćwiczeń. Wady wymowy mogą predysponować do wystąpienia trudności w czytaniu i pisaniu. 

Podstawowe zasady wspomagania rozwoju mowy—–>Jak wspomagać rozwój mowy?

Ćwiczenia podzielono na 3 grupy: oddechowe, fonacyjne i artykulacyjne. Podczas terapii wady wymowy odbywającej się w gabinecie logopeda ćwiczy z dzieckiem właśnie te aparaty. Dzięki naszym propozycjom możecie bawić się w nie w domu.

Kilka ogólnych informacji:

• dziecko powinno wdychać powietrze przez nos, a wydychać przez usta- taki tor oddechowy zapewni prawidłowy rozwój i funkcjonowanie aparatu artykulacyjnego
• dzieci, które oddychają  przez usta, mają je cały czas otwarte powinny zostać zapisane na konsultację laryngologiczną
• warto również obserwować sposób oddychania podczas snu
• artykulacja powinna odbywać się na wydechu

Logopedia w domu – 10 zabaw oddechowych

1. Jednym z fajniejszych gadżetów w pracy z dzieckiem jest Dmuchajka. 

Zadaniem dziecka jest nabranie dużej ilości powietrza przez nos i wypuszczenie mocnym strumieniem przez usta tak aby uniosła się styropianowa piłeczka. Zabawy z Dmuchajką ćwiczą siłę wydechu oraz utrwalają prawidłowy tor oddychania (mając słomkę w ustach nie da oddychać się przez usta), a kiedy piłka się unosi nad nosem ćwiczymy również mięśnie gałek ocznych, co w naszym przypadku jest pożądane.

Do Dmuchajki zamiast piłki można włożyć:

• piórka
• confetti
• filcowe pomponiki

 

2. Dmuchanie baniek mydlanych w konfiguracji:

długo- krótko- długo

słabo- mocno- bardzo mocno

Tak, żeby dziecko mogło zobaczyć siłę wydechu

3. Wąchanie kwiatów, kolorowych mydełek i pustych opakowań po perfumach. 

4. Zawody statków– z papieru lub kory możemy zrobić maleńkie stateczki, którymi możemy się bawić np. w wannie lub przy stole

5. Dmuchanie na zawieszone na nitkach małe elementy. Również staramy się różnicować siłę wydechu

6. “Kołysanie” misia. Dziecko kładzie się na plecach na płaskiej powierzchni. Na brzuchu kładziemy małą maskotkę. Zadaniem dziecka jest nabranie powietrza do brzuszka (przepony) i wypuszczenie tak aby miś się kołysał.

7. Dmuchanie na pocięte paski papieru tak aby tańczyły.

8. Dmuchanie na wiatraczki, w gwizdki, trąbki

9.Wyścigi styropianowych, piankowych kulek z użyciem słomki lub bez

10. Dmuchanie na świecę tak aby nie zgasić płomienia

Mają za zadanie wykształcenie prawidłowego nastawienia głosowego, czyli odpowiedniego dostosowania wysokości i umiejętności właściwego zastosowania jego natężenia podczas mowy.

Logopedia w domu – 5 zabaw fonacyjnych

1. Zabawy w naśladowanie odgłosów zwierząt. Z pomocą książki możemy naśladować zwierzęta, bawić się w zgadywanki “jakie to zwierzę” i zadawać podchwytliwe pytania na myślenie np. “Idzie baran, za nim koza, a na końcu kot jakie odgłosy wydają”? Ta zabawa świetnie sprawdza się w podczas stania w korku;)

2.Wierszyki dźwiękonaśladowcze 

3.Naśladowanie śmiechu różnych ludzi:

• mężczyzna- głośne “hohohoho”
• kobieta- o średnim natężeniu “hahahaha”
• staruszka- cichutko  “hehehehe”
• dziewczynki- piskliwy “hihihihi”
• chłopcy- hałaśliwy “hahahaha”

4. Śpiewanie samogłoskowych kołysanek lalkom i misiom na melodię “Kotki dwa” śpiewamy tylko aaaaaaaaaa lub mruczymy “mmmmmm”

5.Śpiewanie piosenek i mówienie krótkich wierszyków

 

LITERATURA LOGOPEDYCZNA DLA RODZICÓW

 Wiele ciekawych ćwiczeń i zabaw logopedycznych można znaleźć w literaturze.

1. Kinga Kozłowska „Zabawy logopedyczne i łatwe ćwiczenia”, cz. I, II, III,

2. Kazimierz Gawęda – Uczymy się poprawnej wymowy: ćwiczenia usprawniające mówienie”,

3. Elżbieta Chmielewska – „Zabawy logopedyczne i nie tylko",

4. Ewa Morkowska – „Uczymy się chuchać, dmuchać i oddychać prawidłowo. Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci",

5. Ewa Morkowska – „Dlaczego ziewa hipopotam? Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci",

6. Ewa Morkowska – „Hau-hau, miau-miau, kukuryku. Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci",

7. Ewa Morkowska – „Język hop do góry – ćwiczenia logopedyczne dla dzieci”,

8. Iwona Michalak-Widera – „Śmieszne minki dla chłopczyka i dziewczynki",

9. Iwona Michalak-Widera, Katarzyna Węsierska – „Aby nasze dzieci mówiły pięknie",

10. Małgorzata Dembińska - „Domowe zabawy logopedyczne”,

11. Zofia Myck – „Zając Kic Kic : zabawy logopedyczno-psychologiczne dla dzieci w wieku od 3 do 6 lat”, 

 12.Jadwiga Nowak – „Ćwiczenia usprawniające mowę u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym”,

13. Iwona Rutkowska-Błachowiak – „Gimnastyka buzi na wesoło : ćwiczenia narządów artykulacyjnych dla dzieci”,

14. Ewa Słodownik-Rycaj – „O mowie dziecka, czyli jak zapobiegać powstawaniu nieprawidłowości w jej rozwoju”,

15. Katarzyna Szłapa – „Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj : ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne dla najmłodszych”,

16. Katarzyna Wnukowska – „Czy moje dziecko mówi poprawnie? Poradnik logopedyczny”,

17. Anna Franek, Marzena Riegel – „Zabawy rozwijające mowę twojego dziecka”.

Polecamy

 

Ćwiczenia do zaburzeń mowy

 

SYGMATYZM/SZEPLENIENIE

 

Ćwiczenia:

1.     Ćwiczenia języka:

- utrzymywanie języka w miejscu artykulacji głoski l,

- układanie warg w kształcie ryjka,

- pozostawianie między zębami szczelinki o grubości szpatułki,

- pozostawianie języka za górnymi zębami,

- wymówienie głoski „sz” z prawidłowo ułożonymi narządami artykulacyjnymi, utrzymanie głoski,

- wymówienie głosek „sz”, „ż”, „cz”, „dż” w izolacji.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

2.     Ćwiczenie usprawniające funkcje wzrokowe, układanie szlaczków z kółek i kwadratów. Uczestnik otrzymuje zestaw kolorowych figur płaskich, dziecko ma za zadanie – wykorzystując otrzymane figury – ułożyć sekwencje identyczną do sekwencji nauczyciela, następnie ułożyć według własnego pomysłu budowlę (może być pałac).

Źródło: A. Balejko „Jak pokonać seplenienie – uczymy się wymawiać głoski sz, s”  Wydawnictwo Logopedyczne, Białystok 2000.

3.     „Puzzle” - układanie całości obrazka pociętego na 4 części.

Źródło: A. Balejko „Jak pokonać seplenienie – uczymy się wymawiać głoski sz, s”  Wydawnictwo Logopedyczne, Białystok 2000.

4.     Memory wyrazowe.

RERANIE (ROTACYZM)

Ćwiczenia:

1.     Ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny:

- ćwiczenie z korkiem – wywołanie głoski „r”,

- ułożenie języka w pozycji l wypowiadanie lalalalala… alalalala… tatata…patataj… hopla… bla –ble…,

- naśladowanie ssania cukierka,

- zdmuchiwanie skrawków papieru z języka wsuniętego między wargi.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

·         „Sylabowe domki” - głoska „r”

Zadaniem dziecka jest odsłonięcie w dowolnej kolejności zawartości domków i przeczytanie odkrytej sylaby. Próba ułożenia wyrazów z przedstawionymi sylabami.

Inny wariant zabawy – losowanie z „magicznego woreczka” papierowych emblematów zawierających sylaby – odczytanie sylab.

2.     Zabawa słuchowo- artykulacyjna – PREZENTY

Osoba prowadząca rozkłada obrazki, w nazwie których znajduje sie głoska r. Prosi dzieci, aby kolejno wybrały te, których nazwy:
- rozpoczynają się sylabą ra
- rymują się ze słowem kura
- rozpoczynają się zbitką spółgłoskową dr
- rozpoczynają sie sylabą ro
- zawierają dwie głoski r
- rymują się ze słowem korek
Informuje dzieci, ze wybrane obrazki przedstawiają urodzinowe prezenty Renaty.

DYZARTRIA / ANARTRIA

Ćwiczenia:

1.     „Andrzejkowa moneta”, rodzaj zabawy: artykulacyjna.

Nauczyciel wybiera kilkoro dzieci którym miejscowo smaruje kremem jeden policzek. Do kremu przykleja małą monetę. Zadaniem dziecka jest odklejenie monety bez używania rąk, a jedynie poprzez różne ruchy policzka, języka i warg.

Źródło: M. Malkiewicz „Jarmark logopedyczny” Wyd. Harmonia.

2.     Zabawa „Echo”, rodzaj zabawy: fonacyjna, oddechowa, artykulacyjna.

Nauczyciel umawia się z dziećmi, że on będzie wołać (na przykład, o , o), a dzieci jako echo będą powtarzać, układając dłonie przy ustach (jakby nawoływały w lesie). Za drugim razem można powtórzyć ten sam dźwięk innym tonem. Wywołać można też różne wyrazy. Wówczas echo powtarza tylko drugą część. W tej zabawie rozpoczynamy powtarzanie od pojedynczych głosek, następnie przechodzimy do sylab i kolejno do łatwych i trudnych wyrazów.

Źródło: M. Malkiewicz „Jarmark logopedyczny” Wyd. Harmonia.

3.     Zabawa „Jaka to pora roku?”, rodzaj zabawy: artykulacyjna, słuchowa.

Chętne dzieci prezentują poprzez naśladowanie głosem oraz gestem wylosowaną przez siebie porę roku. Reszta dzieci musi na tej podstawie odgadnąć o jaką porę roku chodzi. Można używać tego samego głosu lub samego gestu.

Propozycje:

Zima: kulig, lepienie bałwana, padanie śniegu

Lato: opalanie, kąpanie, jazda na rowerze

Wiosna: śpiewa ptaków, wyrastanie kwiatków.

Jesień: deszcz, spadanie liści z drzew.

Źródło: M. Malkiewicz „Jarmark logopedyczny” Wyd. Harmonia.

4.     Zabawa „Zespołowe śpiewanie”, rodzaj zabawy: artykulacyjna, fonacyjna, oddechowa.

Zabawa polega na śpiewaniu znanych dzieciom piosenek za pomocą podanych sylab. Prowadzący wykorzystuje piosenkę „ My jesteśmy krasnoludki” i dzieli grupę na trzy chórki, z których każdy będzie śpiewał innym odgłosem. Śpiewy na podwórku gę, mu, kwa, miau. Spośród dzieci prowadzący wybierana dyrygenta, jego zadaniem będzie wskazywanie pałeczką (batutą) kiedy ma śpiewać dana grupa.

Źródło: M. Malkiewicz „Jarmark logopedyczny” Wyd. Harmonia.

5.     Zawody : kto wymieni najwięcej na jednym wydechu np. liczb, kolorów, zwierząt.

6.     Ćwiczenie na tekstach.

Czytanie wolne, przedłużając lekko samogłoski i głoski, które można przedłużać np. Paan, jaas iiuu kuupiił ssóól. Nie zaś pan ja-siu ku-pił sól.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

DYSLALIA/ALALIA

Wskazówka:

Wykonujemy ćwiczenia języka, warg i oddechowe, następnie wywołujemy głoskę, która była dotąd źle wymawiana np. „sz” (dziecko zamiast szafa mówiło safa), przypominamy dziecku, że przy wymawianiu głoski „sz” układamy wargi w kształcie ryjka „uuu”.

1.     Lizak logopedyczny – głoska „sz”.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

2.    Ćwiczenia artykulacyjne

„Głoski ciągnące się”

Szumi morze – szszsz...

Szumi wiatr – szszsz...

Szumi woda – szszsz...

Szumi las – szszsz...

Szumią drzewa – szszsz...

Szumią liście – szszsz...

Szumię ja – szszsz...

Szumisz ty – szszsz...

Szumi mama – szszsz...

Szumi tata – szszsz

Szumi miś – szszsz..

Źródło: http://www.przedszkolni.pl

Wymawianie słów zawierających głoskę „sz”, następnie budowanie zdań z tymi wyrazami np. to szafa, to jest szafa.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

3.     Karta pracy - ćwiczenie na uzupełnienie słów brakującymi głoskami. Gdzie brakuje „sz”, a gdzie „s”?

Źródło: A. Balejko „Jak pokonać seplenienie – uczymy się wymawiać głoski sz, s”  Wydawnictwo Logopedyczne, Białystok 2000.

AFAZJA

(Niezbędne ćwiczenia warg, języka i dykcyjne)

1.     Ćwiczenia oddechowe

·        Każdy uczeń trzyma przed sobą wiszące na tasiemce słoneczko. Zgodnie ze wskazówkami nauczyciela dmucha na nie, raz mocno, raz lekko.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

·        Oparzony palec – nie posłuchałeś rodziców i dotkałeś gorącego pieca. Oparzyłeś sobie palec. Bardzo Cię boli, więc na niego dmuchasz.

2.     Historyjki obrazkowe.

Prowadzący rozdaje dzieciom zestaw historyjek obrazkowych ze zdaniami. Zadaniem ucznia jest ułożenie w odpowiedniej kolejności historyjek, tak by powstało opowiadanie i dopasowanie zdań do pasujących części. Wersja dla dzieci starszych – nauczyciel pokazuje uczniowi obrazek przedstawiający historie, zadaniem dziecka jest opowiadanie co przedstawia obrazek.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

3.    Ćwiczenia słuchowe -   rozpoznawanie odgłosów codziennych czynnosci z otoczenia, takich jak np.  dzwonek do drzwi.

JĄKANIE

Ćwiczenia:

1.     Ćwiczenie artykulacyjne wargi i języka (ćwiczenie przed lusterkiem).

„Jeśli mówić pięknie chcesz

To do pracy bierz się bierz.

Najpierw język ostro ćwicz.

Pokaż nosek, brodę w mig.

Teraz prawą, lewą stronę.

Te ćwiczenia już zrobione.

To jest łatwe – prawda, więc

Teraz wargi swoje męcz.

Górną nałóż na tę dolną, później dolną przykryj górną.

Och, na pewno nie jest trudno.

Więc rozwesel minę chmurną.

Teraz ustaw ryjek zrób,

Abyś pięknie mówić mógł.”

au: Iwona Sztabińska

·        Pojedynek -  Uczniowie stoją w parach naprzeciw siebie. Jedno dzieck oz każdej pary kciukiem i palcem wskazującym trzyma na wysokości twarzy kartkę papieru. Uczestnicy nabierają powietrza przez nos i na znak prowadzącego dmuchają na kartkę. Obserwujemy w czyją stronę kartka bardziej się wychyli.

Źródło: Głos pedagogiczny, maj 2011

2.     Ćwiczenie artykulacyjne (umiejętność kierowania głosem).

- ciche mruczenie (przedłyżenie głoski „m” – można dotknąć delikatnie palcem warg i skrzydełek nosa, by poczuć drgania,

- przechodzimy do łączenia przedłużonej głoski „m” z samogłoskami ustnymi: mma, mmo, mmu, mme, mmy – wymawiamy delikatnie bez wysiłku,

- łączymy głoskę „m” ze spółgłoskami: mmp, mmb, mmt, mmd (ciche mruczenie likwiduje napięcie mięśni krtani i gardła),

- czytanie sylabami

„Malec”

CHOCIAŻ ZE MNIE JESZCZE MALEC,

RADZĘ SOBIE DOSKONALE.

ZE WSZYSTKIMI ŻYJĘ W ZGODZIE,

DO PRZEDSZKOLA CHODZĘ CO DZIEŃ.

NIE ODZYWAM SIĘ NIEŁADNIE,

ZAWSZE SPRZĄTAM, GDY COŚ SPADNIE.

NIE NAPRZYKRZAM SIĘ NIKOMU

I POMAGAM MAMIE W DOMU.

- Praca z obrazkami. Prowadzący zajęcia wymawia powoli nazwę przedmiotu przedstawionego na obrazki, czy krótkie zdanie, a następnie powtarza je razem z dzieckiem.

Źródło: I. Styczek „Logopedia” PWN Warszawa 1979.

 

ALALIA

1.     Ćwiczenia:

„Dzień dobry misiu

Dzisiaj twój język będzie małym misiem, a buzia jego domkiem.
Miś obudził się wcześnie rano – poprzeciągał się , poziewał (szerokie ziewnięcie).
Zrobił poranną gimnastykę – kilka podskoków (unoszenie języka na górny wałek dziąsłowy), kilka wymachów rąk (wypychanie językiem policzków) i pięć okrążeń (w prawo i w lewo) wokół stołu (ruchy okrężne języka w przedsionku jamy ustnej, usta zamknięte). Umył ząbki (oblizywanie czubkiem języka górnych i dolnych 
zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych i otwartych ustach). Postanowił policzyć swoje ząbki (dotykanie czubkiem języka każdego zęba na dole i górze). 
Nagle poczuł wielki głód i usłyszał jak mu burczy w brzuchu (wibrowanie wargami bbb,bbb).To znak, że pora na śniadanie i pyszny miodek ( oblizywanie warg).

2.       Próba wymawiania dźwięków naturalnych – odgłosy z nagrania.

3.       Zabawa artykulacyjna „Indianin”.

PARALIA/MOGILALIA

Ćwiczenia:

1.     Ćwiczenia słuchu fonemowego

„Czarodziejska beczka”

W środku beczki jest cebula.

Czosnek jest na dole beczki.

Z boku leżą dwa buraczki

I szczypiorek i kabaczki.

Z drugiej strony pod deseczką

Są cytryny i czapeczka.

Nad cebulą są cukierki,

Czekoladki i ciasteczka.

To jest czarodziejska beczka,

Która gubi swe deseczki.

Zadaniem dziecka jest wskazanie właściwego warzywa zgodnie z recytowanym przez logopedę wierszem.

Źródło: A. Balejko „Jak pokonać seplenienie – uczymy się wymawiać głoski sz, s”  Wydawnictwo Logopedyczne, Białystok 2000.

2.     Różnicowanie fonemów podawanych w postaci izolowanych głosek.

Zadaniem dziecka jest klaśnięcie, gdy usłyszy głoskę, którą logopeda wcześniej podał do zapamiętania. Logopeda artykułuje ciągi głosek o coraz bardziej zbliżonej postaci do głoski wyznaczonej, co pewien czas wplatając tę właściwą ( np. wyznaczamy głoskę „sz”, a ciąg preparujemy następująco: o e m sz i sz k i n sz ch f sz s sz ś sz).

Źródło: S.Milewski, K. Kaczorowska-Bray „LOGOPEDIA – Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki”.

3.     Różnicowanie określonych sylab.

Ćwiczenie to polega na wyznaczeniu przez logopedę określonej sylaby, wypowiadaniu jej w sąsiedztwie innych sylab, a pacjent ma za zadanie zaznaczyć w umówiony wcześniej sposób usłyszenie tej określonej (np. wyznaczamy sylabę „ba”. Wypowiadamy ba, ba, ta, ka, ka, ba, za, da, ba. Za każdym razem przy sylabie „ba” pacjent sygnalizuje jej usłyszenie przez podniesienie ręki.

Źródło: S.Milewski, K. Kaczorowska-Bray „LOGOPEDIA – Wybrane aspekty historii, teorii i praktyki”.

 

Logopeda – kiedy rodzice przedszkolaka powinni zgłosić się do poradni?

Pierwsze słowo dziecka to dla rodziców wielkie wydarzenie. Później z dumą obserwują postępy, ale też nieprawidłowości w rozwoju mowy. Często słyszy się, że dzieci wyrosną z seplenienia lub zaczną mówić płynnie później – w swoim czasie. Są jednak takie sytuacje, w których pomoc logopedy jest niezbędna. Warto wiedzieć, jakie trudności z mówieniem powinny przykuć uwagę rodziców?

Porozumiewanie się człowieka za pomocą mowy jest najdoskonalszym i najbardziej skomplikowanym sposobem komunikowania się w świecie natury. Wymagało ono ukształtowania się całego systemu językowego: znaków (pojęć) oraz zależności między nimi. 

 

Czy wiesz, że…

Już w 5 miesiącu ciąży dziecko odbiera dźwięki. Badania nad rozwojem słuchu u płodu dowiodły, że najlepiej słyszany przez dziecko jest głos mamy: trafia do niego zarówno jako dźwięk zewnętrzny, jak i wewnętrzny. Drgania związane z mową rozchodzą się po całym wnętrzu ciała matki i poprze płyn owodniowy trafiają do dziecka.

 

Problemy z komunikacją są dla dzieci stresujące. Silne reakcje emocjonalne u najmłodszych, zahamowanie i wycofanie u starszych, narażenie na izolację lub wyśmiewanie ze strony rówieśników to tylko niektóre konsekwencje emocjonalno-społeczne, które mogą towarzyszyć dziecku, którego rozwój mowy znacząco odbiega od rozwoju innych dzieci.

 

W obszarze rozwoju mowy wyróżnić należy:

• odbiór i rozumienie mowy,
• jej ekspresję.

 

Odbiór i rozumienie mowy to nie tylko słyszenie dźwięków. Percepcja słuchowa pozwala na poprawną selekcję i odpowiednie rozpoznanie bodźców. Spośród całego świata dźwięków, które nas otaczają, mowa jest tylko jednymi z wielu. Rozumienie z kolei zapewnia właściwą interpretację przekazów językowych, a w konsekwencji odpowiednią reakcję. Komunikowanie to czynne posługiwanie się językiem, a więc zasób pojęć, umiejętność budowania poprawnych pod względem składniowym i gramatycznym wypowiedzi oraz prawidłowa wymowa.

 

Wielu rodziców zaczyna zastanawiać się nad tym, czy mowa ich dziecka rozwija się prawidłowo. Niepokoją się, gdy  obserwują, że rówieśnicy ich dzieci zaczynają mówić, a ich dzieci jeszcze nie. Tak jak w każdym innym obszarze, także i rozwój mowy zależy od aktualnego poziomu rozwoju psychofizycznego oraz czynników środowiskowych i następuje we właściwym dla danego dziecka czasie. W literaturze przedmiotu przyjmuje się, że o prawidłowym rozwoju mówimy wtedy, gdy opóźnienia nie przekraczają sześciu miesięcy wobec norm rozwojowych.

 

Normy rozwojowe:

• do ukończenia pierwszego roku życia: dziecko porozumiewa się z otoczeniem za pomocą krzyku, głużenia, gaworzenia, zaczyna wymawiać pierwsze proste słowa (mama, tata, baba, lala);
• rok – 2 lata: dziecko wymawia wszystkie samogłoski z wyjątkiem nosowych (ę, ą), wymawia niektóre spółgłoski, porozumiewa się za pomocą pojedynczych słów, w przypadku trudnych wyrazów używa ich uproszczonej wersji np. lulek zamiast ogórek;
• 3 lata: dziecko buduje zdania, wymawia wszystkie samogłoski oraz spółgłoski p, b, m, f, w, ś, ź, ć, dź, ń, k, g, h, t, t, d, n, l, ł, j;
• 4 lata: wymawia głoski s, z, c, dz;
• 5- 6 lat: wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r;
• 7 lat:  dziecko powinno mieć utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek i technikę mówienia.

Nadawanie i odbiór mowy zależy od:

• czynności struktur mózgu odpowiedzialnych za mowę,
• sprawności narządów mowy (fonacyjnych: krtani z wiązadłami głosowymi; artykulacyjnych: jamy gardłowej, ustnej i nosowej; oddechowych- płuc, tchawicy, przepony)
• działania narządu słuchu warunkujących słyszenie i rozumienie mowy innych oraz kontrolowanie własnej mowy.

 

Najczęściej diagnozowanymi trudnościami są:

• opóźniony rozwój mowy,
• specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka,
• wady wymowy (seplenienie, reranie, jąkanie).
• Jest grupa dzieci, które można zaliczyć do grupy ryzyka rozwojowego i które warto obserwować od pierwszych dni życia. Zaliczyć do nich należy dzieci:
• których matki w okresie ciąży przeszły infekcje lub choroby zakaźne zwłaszcza toksoplazmozę lub zażywały leki (szczególnie z grup ototoksycznych),
• wcześniaków,
• urodzonych w zamartwicy, z niedotlenieniem okołoporodowym, u których w czasie porodu nastąpiło krwawienie/ wylew do centralnego układu nerwowego,
• z wagą urodzeniową poniżej 1500 gramów,
• opóźnionym rozwoju psychofizycznym.

 

By odpowiedzieć na pytanie, skąd biorą się trudności dziecka w prawidłowym mówieniu oraz zaplanować działania wspierające rozwój mowy czasami potrzebna jest również wizyta u innych specjalistów: neurologa, audiologa, foniatry.

 

Na koniec warto podkreślić, że częstymi przyczynami trudności w poprawnym mówieniu są niewłaściwe wzorce. Spotkałam rodziców, którzy, mówiąc do dzieci, używali języka stylizowanego na wypowiedź małego dziecka, na przykład podając łyżkę w czasie posiłku mówili: „A telaz Mysia je siama” (co miało oznaczać „A  teraz Mysza je sama”). Taki sposób mówienia do dziecka nie wspiera rozwoju jego mowy, ale wtedy wystarcza uświadomienie rodzicom ewentualnych konsekwencji. Zdecydowanie w trudniejszej sytuacji są ci rodzice, którzy sami borykają się z problemami z mową. Wtedy zdecydowanie potrzebna jest pomoc specjalisty, który wskaże, jak pracować z dzieckiem, i być może zaproponuje ćwiczenia dorosłemu… Obowiązuje tu bowiem reguła: im wcześniej tym lepiej, ale nigdy nie jest za późno.

 

Z porady logopedy warto skorzystać, gdy dziecko:

• nie reaguje na bodźce dźwiękowe lub słyszy tylko dźwięki głośne albo o określonej częstotliwości (np.  bardzo wysokie lub niskie),
• nie podejmuje aktywności głosowej,
• ma zdiagnozowane nieprawidłowe napięcie mięśniowe,
• rodzice mają wątpliwości co do prawidłowości budowy aparatu mowy, dziecko urodziło się z wadami  narządów mowy lub przeszło operację w ich obrębie,
• ukończyło pierwszy rok życia, a nie mówi żadnych, nawet najprostszych słów (typu: mama, tata),
• ma opóźniony rozwój mowy,
• wkłada język między zęby, gdy mówi,
• cały czas mówi przez nos, mimo, że nie ma kataru,
• w pierwszych klasach szkoły podstawowej ma ogromne problemy z nauką czytania i pisania.

 

Jak stymulować mowę dziecka? – Praktyczne rady dla Rodziców

1. Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia oddechowe utrwalające prawidłowy sposób oddychania.

Pamiętaj, żeby pomieszczenie było przewietrzone. Wybierz jedno lub dwa ćwiczenia i wykonaj je jeden raz. Ćwiczeń oddechowych nie może być zbyt wiele, aby u dziecka nie doszło do zawrotów głowy.

2. Wykonuj z dzieckiem ćwiczenia usprawniające pracę narządów artykulacyjnych oparte o zabawy fonacyjne i artykulacyjne.

Przykłady:

Kotek mruczy – mmmmm, ziewa (naśladowanie ziewania)

Wąż syczy – sssssss

Pszczoła bzyczy – bzz bzz

Straż pożarna jedzie – eee ooo eee ooo (z przesadną artykulacją samogłosek – wargi rozciągają się, a następnie ściągają)

Samolot leci – uuuuu (dzióbek z warg) i ląduje iiiiiiiiii (szeroki uśmiech)

Parskanie jak konik, następnie kląskanie językiem

Cmokanie

Pociąg jedzie – fu fu fu (górne zęby dotykają dolnej wargi)

3. Naśladujcie odgłosy otoczenia:

Szum wiatru, odkurzacza, odgłosy wydawane przez zwierzęta (np. be be, mu mu, pi pi), warkot silnika samochodu, alarm przejeżdżającej straży pożarnej, zasłyszaną melodię (można ją odtworzyć śpiewając lalala) itp.

Wykorzystuj każdą okazję żeby prowokować dziecko do mówienia. Wyrażenia dźwiękonaśladowcze są bardzo ważnym etapem w rozwoju mowy! W trakcie ich wypowiadania dziecko utrwala sobie głoski oraz uczy się łączyć sylaby, np. be be, pa pa.

Jeśli dziecko ma trudności z wyrażeniami dźwiękonaśladowczymi – zacznij od tych, które zbudowane są z samogłosek (aaaa, iiiiii, uuuuu, ooooo). Można nimi nazwać emocje, odgłosy zwierzątek i otoczenia. Później przejdź do wyrażeń zawierających spółgłoski, które pojawiają się w mowie dziecka najwcześniej – p, b, m (pa, ba, ma). Z czasem można zacząć łączyć sylaby (pa pa, mama).

4. Kiedy dziecko nazywa jakiś przedmiot „po swojemu” lub komunikuje się niewerbalnie (przy pomocy gestu) – nazwij głośno przedmiot lub czynność, o którą mu chodzi.

5. Ucz dziecko koncentrowania wzroku na rozmówcy.

Patrz na dziecko kiedy do niego mówisz oraz kiedy oczekujesz od niego odpowiedzi.

6. Pokazuj dziecku różne przedmioty i nazywaj je.

Powinny to być przedmioty codziennego użytku, z którymi dziecko często ma kontakt, np. zabawki, jedzenie, ubrania.

7. Oglądajcie wspólnie obrazki.

Opowiadaj dziecku co się na nich znajduje, wskazuj na różne przedmioty, opisuj je, nazywaj. Prowokuj także dziecko do mówienia poprzez proste pytania: Gdzie jest miś? Kto to? Jaki ma kolor? Jest smutny, czy wesoły? Mały czy duży? Itp.

8. Zadawaj dziecku krótkie proste pytania prowokujące do mówienia. 

Jeśli dziecko nie zna odpowiedzi, można mu podpowiedzieć i nazwać przedmiot lub czynność. Nigdy jednak nie należy od razu odpowiadać za dziecko. Trzeba dać mu szansę, aby się zastanowiło i spokojnie odpowiedziało.

9. Zachęcaj dziecko do udziału w codziennych czynnościach. Opowiadaj o tym, co robicie.

Mama je jabłko. Jabłko jest czerwone i słodkie. Zobacz.

Teraz założymy sweter. Sweter jest zielony i miękki. Ma guziki.

To jest dom. Dom jest duży. Ma okna.

Umyj zęby. Gdzie masz zęby? Pokaż.

Ważne żeby zdania nie były zbyt skomplikowane, a słownictwo bliskie dziecku.

10. Nazywaj emocje:

Podczas czytania, oglądania obrazków, czy sytuacji z życia codziennego warto nazywać emocje.

np. Mama jest wesoła. Śmieje się.

Dziewczynka jest smutna. Płacze.

11. Wzmacniaj osiągnięcia dziecka poprzez pochwałę oraz powtórzenie wypowiedzianego przez nie słowa.

12. Czytaj dziecku.

Warto poświęcić choćby 15-30 min dziennie na przeczytanie dziecku bajeczki. To nie tylko rozwija wyobraźnię, lecz także poszerza zasób słownictwa, uczy koncentracji uwagi i daje dziecku poczucie bliskości.

13. Dbaj o poprawność swoich wypowiedzi. Pamiętaj, że dziecko naśladuje właśnie Ciebie!

Nie posługuj się językiem dziecka. Nie spieszczaj nadmiernie form. Nie nazywaj przedmiotów, czynności lub osób w taki sam sposób jak dziecko.

14. Wykonujcie zabawy rytmiczno-ruchowe.

Przykłady:

Rodzic wystukuje rytm (np. na tamburynie, bębenku, klaszcząc w dłonie). Dziecko porusza się zgodnie z rytmem. Głośne i wolne stukanie (idzie niedźwiedź) – dziecko idzie powoli, mocno stawiając nóżki na podłodze; cichsze, ale szybkie stukanie – dziecko porusza się lekko i szybko (idzie mały miś).

Śpiewanie piosenki i jednoczesne pokazywanie:

Głowa – ramiona – kolana – pięty

Głowa –  ramiona –  kolana – pięty

Głowa –  ramiona – kolana – pięty

Oczy – uszy – usta – nos.

15. Ucz dziecko piosenek, wierszyków i wyliczanek.

Piosenki, wierszyki i wyliczanki rymują się, a dzięki swej melodyjności są łatwe do przyswojenia. Zacznij od krótkich, nawet dwuwersowych form, by z czasem przechodzić do dłuższych.

16. Zachęcaj do rysowania.

Komentuj co robi, opowiadaj o tym co widzisz na obrazku. Zadawaj pytania.

Można także łączyć rymowanki z rysowaniem:

np.

To prostokąt i dwa koła

Z przodu kwadrat, z tyłu rura

Warczy, prycha i już wiecie

Że to AUTO ma być przecież!

17. W czasie zabawy wcielajcie się w różne role.

Zabawy tematyczne (np. w kucharza, czy sklep) nie tylko rozwijają wyobraźnię, lecz także uczą naprzemienności ról, zasad zachowania w określonych sytuacjach komunikacyjnych oraz poszerzają zasób słownictwa dziecka.

18. Kontroluj, czy dziecko rozumie Twoje polecenia.

Polecenia powinny być proste i dotyczyć czynności lub przedmiotów, które są dziecku bliskie.

Daj misia. (Kiedy o to prosimy nie wskazujemy palcem na misia!)

Pokaż oko.

Przynieś buty.

Połóż piłkę na krześle.

19. Nie wyręczaj dziecka w mówieniu. Nie przerywaj mu.

Jeśli ma trudność z wypowiedzeniem wyrazu, pozwól mu spokojnie dokończyć, po czym powiedz ten wyraz jeszcze raz – poprawnie.

20. Nie śmiej się z jego wypowiedzi. Nie krzycz, jeśli jest niezrozumiała. Nie uciszaj.

To może wywołać zniechęcenie do mówienia.

21. Nie poprawiaj uporczywie każdego słowa i każdej niegramatycznej wypowiedzi dziecka.

22. Ważne, aby dziecko miało kontakt z innymi dziećmi i dorosłymi – to wzmocni w nim potrzebę komunikowania się.

23. Nie wymagaj od dziecka, aby wymawiało głoski, na które rozwojowo nie jest jeszcze gotowe.

SĄ TO OGÓLNE WSKAZÓWKI I PRZYKŁADY AKTYWNOŚCI, KTÓRE W NATURALNY SPOSÓB WSPOMAGAJĄ ROZWÓJ MOWY DZIECKA. JEDNAK, KIEDY MAJĄ PAŃSTWO WĄTPLIWOŚĆ CZY ROZWÓJ MOWY PAŃSTWA DZIECKA PRZEBIEGA PRAWIDŁOWO – NAJWAŻNIEJSZE, ABY NIEZWŁOCZNIE SKONSULTOWAĆ SIĘ Z LOGOPEDĄ.

Oddychanie jest czymś tak naturalnym i oczywistym, że rzadko zastanawiamy się nad jego znaczeniem. Jest ono czynnością fizjologiczną, niezbędną do życia, a także bardzo ważną dla prawidłowego rozwoju i funkcjonowania aparatu artykulacyjnego. Musimy mieć świadomość jak ważne jest kontrolowanie, tego w jaki sposób oddychają nasze dzieci. W sytuacjach, kiedy dziecko nie mówi (np. sen, zabawa, oglądanie telewizji) usta i szczęki dziecka powinny być zwarte, a powietrze powinno spokojnie wypływać przez jamę nosową. Powietrze przechodzące przez nos oczyszcza się i ogrzewa. Jeśli dzieci oddychają podczas snu i milczenia ustami, wówczas tworzą się u nich nieprawidłowe nawyki oddechowe a dodatkowo narażają się na częste infekcje dróg oddechowych. Proponujemy Państwu przeprowadzanie prostych ćwiczeń oddechowych, które będą okazją do wspólnej zabawy a jednocześnie do budowania nawyków prawidłowego oddychania. Ćwiczenia oddechowe kształtują prawidłowy tor oddechowy (brzuszno-przeponowy), dzięki któremu prawidłowo będzie rozwijał się aparat artykulacyjny, Ponadto umożliwiają one pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wdechowej i wydechowej, zwiększenie wydolności płuc oraz poprawę siły głosu. Ponadto sprzyjają one rozwijaniu zdolności koncentracji uwagi. Ćwiczenia oddechowe należy wykonywać systematycznie, 1-2 razy dziennie, ok. 2-3 minuty. Między ćwiczeniami należy zachować krótką przerwę. Ćwiczenia oddechowe rozpoczynamy od ćwiczeń, w czasie których dziecko powinno jedynie „bawić się” oddechem. Należy pamiętać, że każdy maluch ma własny indywidualny rytm oddechu, inną pojemność płuc. Ćwiczenia te dziecko wykonuje zgodnie ze swoimi możliwościami. Propozycje ćwiczeń usprawniających prawidłowy oddech Zaczarowana wstążeczka Na sam początek zabierz dziecko w świat magii. Wyobraźcie sobie „zaczarowaną wstążeczkę”, która sznuruje dziecku usta. Sprawdź, czy dziecko jest w stanie oddychać przez nos i jak długo potrafi to robić. Śmiechy i śmieszki Zaproś dziecko w świat teatru, powiedz mu, że jest aktorem i zaproponuj naśladowanie na jednym wydechu śmiechu różnych osób np. dziewczynki: hi, hi, hi, chłopca: ha, ha, ha, staruszki: he, he, he, mężczyzny: ho, ho, ho. Pamiętaj! powietrze wciągamy nosem, a wypuszczamy ustami. Tor z klocków Z klocków dostępnych w domu zbuduj razem z dzieckiem tor i dmuchająć przeprowadź przez ten tor piłeczkę pingpongową, kulkę z waty lub mały plastikowy samochodzik. Do zabawy można wprowadzić element rywalizacji – zbudować z klocków bramki i dmuchając na piłeczkę pingpongową strzelać gole. Pamiętaj! Powietrze wciągamy nosem, a wypuszczamy ustami. Fruwający papierek Przyklej dziecku na czubek nosa wąski papierek (najlepiej papierek samoprzylepny) o długości około 5 cm i powiedz, by dmuchało w niego (pfff…). Papierek powinien się unosić. Dziecko może również dmuchać na swoją grzywkę (jeśli ją ma). Pamiętaj! Powietrze wciągamy nosem, a wypuszczamy ustami. Mały Picasso Przygotuj kartkę z bloku technicznego, słomki, tusz lub rzadkie farby akwarelowe, pędzelek, kubek z wodą, chusteczki higieniczne (na wypadek zabrudzenia). Kartkę do malowania najlepiej położyć na stole. Malujemy tuszem (lub farbą) plamę na papierze. Dajemy dziecku słomkę, następnie polecamy nabrać powietrza przez nos, wypuścić przez słomkę, kierując jej końcówkę na namalowaną plamę. Dziecko rozdmuchując tusz (lub farbę) na boki tworzy ciekawy obrazek. Należy zwrócić uwagę, aby dziecko trzymało słomkę ustami, a nie zębami! Chuchnij, dmuchnij… dmuchanie baniek mydlanych (dmuchamy na zmianę: długo-krótko-jak najdłużej, która bańka utrzyma się najdłużej w powietrzu) dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą dmuchanie na piórko dmuchanie przez słomkę (np. do szklanki z wodą – bulgotki ) chuchanie na zmarznięte ręce dmuchanie na ciepłą zupę, herbatę Huśtanie misia Tę zabawę wykonujemy w pozycji leżącej. Bierzemy ulubioną maskotkę dziecka lub proponujemy, by dziecko samo sobie jakąś wybrało. Przykładowego misia kładziemy na jego brzuchu na którym dziecko kładzie też prawą dłoń, a lewa dłoń leży na klatce piersiowej. Przy wdechu – powietrze nabieramy nosem – miś huśta się do góry (przepona powinna się wyraźnie uwypuklić), lewa ręka leży nieruchomo, natomiast prawa unosi się w górę wraz z misiem. Przy wydechu – powietrze wypuszczamy ustami – miś zjeżdża w dół, brzuch opada, a lewa ręka leży nieruchomo. Aby zabawka nie spadła, oddech musi być wolny i równy. Ćwiczenia oddechowe łączone z ruchami rąk wykonać wdech z jednoczesnym szybkim wzniesieniem rąk do boku, a wydech z powolnym przesuwaniem rąk do przodu, aż do zupełnego ich skrzyżowania. Ćwiczenie oddechowe łączone z ruchami tułowia wykonać szybki wdech skręcając jednocześnie tułów w bok; w czasie powolnego wydechu następuje powrót do normalnej postawy. Zabawy fonacyjne Wymawiamy samogłoski, spółgłoski lub wierszyki na jednym wydechu podczas zabaw. -„Śpij laleczko”- kilkakrotne powtarzanie tej samej głoski: usypianie lalki: „aaa”, płacz lalki: „uuu”, zdziwiony pajacyk: „ooo”, koziołek śpiewa lalce swoją kołysankę: „eee”, myszka chce uciszyć lalę: „iii”, małpka martwi się płaczem lalki: „yyy”. - naśladowanie głosu węża „ssssss” szumu drzew „szszsz”, odkurzacza „żżżż”, jazdy samochodu „brrum”, pociągu „fufufu” , warczenia psa „wrrrr”. - wyliczanie na jednym wydechu jak największej ilości wron: „Jedna wrona bez ogona druga wrona bez ogona trzecia wrona bez ogona (...) a ta jedenasta, wrona ogoniasta.” Do ćwiczeń oddechowych w domu można również wykorzystać kaszę, ryż, groch, skrawki papieru, rozsypując je na stole, a następnie rozdmuchując delikatnie polecamy dziecku ułożyć jakiś wzorek. Można również razem z dzieckiem chuchać na lusterko i obserwować jak pokrywa się parą, chuchać na własną rączkę i pytać dziecko czy czuje ciepło swojego oddechu. Uwaga: Dziecko nie powinno przystępować do ćwiczeń oddechowych, przy nieżytach górnych dróg oddechowych oraz osłabieniu po przebytej chorobie. W takich przypadkach ćwiczenia te mogą spowodować napady kaszlu, zawroty głowy, a nawet zasłabnięcia.

PRZYKŁADY ĆWICZEŃ REALIZOWANYCH W TERAPII LOGOPEDYCZNEJ

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek ciszących ś,ź,ć,dź 

Ćwiczenia grzbietu języka: 

• kształtowanie umiejętności głośnego ssania cukierka, środek grzbietu języka ćwiczącego dziecka całkowicie przylegał do podniebienia twardego
• lizanie talerza posmarowanego czymś smacznym np. miodem, dżemem
• wylizywanie środkiem języka wnętrza kieliszka do koniaku lub kubeczka
• „język na gumce”- ćwiczenie polegające na przyklejeniu powierzchni języka do podniebienia twardego i jednoczesne poruszanie żuchwą w górę i w dół
• „koci grzbiet” wypychanie dolnych ząbków językiem i wyginanie jego grzbietu ku górze
• lizanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów i dziąseł
• naprzemienne dotykanie czubkiem języka, przy otwartych ustach górnych i dolnych dziąseł od wewnątrz
• liczenie językiem dolnych zębów od wewnątrz

Ćwiczenia warg: 

• cmokanie ustami w różnym ułożeniu
• nakładanie górnej wargi na dolną i odwrotnie
• zwijanie warg do wewnątrz
• układanie warg jak przy „u”, a następnie „i”
• „żabka” - naprzemienne zamykanie i otwieranie środkowej części warg przy zaciśniętych kącikach
• zbieranie z talerzyka ciasteczek ,chrupek, owoców samymi wargami bez pomocy rąk

Ćwiczenia oddechowe: 

• puszczanie baniek mydlanych,
• dmuchanie do naczynia z wodą przez rurkę,
• rozdmuchiwanie wacików
• dmuchanie koralików
• rozdmuchiwanie za pomocą słomki ziarenek kaszy, ryżu, soli
• udawanie śmiechu w różnych tonacjach ,na przemian głośno i cicho hhiiii,hiiii,hiiii
• udawanie konia: hihihi,ihihihihi…
• wymawianie szeptem a potem głośno iiiii,jjjj,hihihih…

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek syczących s,z,c,dz 

Ćwiczenia języka 

• układanie szerokiego języka na dnie jamy ustnej i przy lekko otwartej buzi
• swobodnie układanie bezwładnego języka na dolnej wardze- spłaszczonego i rozszerzonego tak, by jego boki dotykały kącików warg
• delikatne żucie brzegów języka zębami trzonowymi
• wodzenie języka za dolnymi zębami
• wypychanie czubkiem języka dolnych zębów
• liczenie od wewnątrz dolnych zębów od wewnątrz
• wysuwanie szerokiego języka z jemy ustnej , a następnie cofanie, język powinien być tak szeroki, aby jego brzegi dotykały zębów trzonowych
• wysuwanie szerokiego języka daleko na brodę
• lizanie talerza posmarowanego czymś, co trudno zlizać np..Nutellą
• oblizywanie językiem wewnętrznej powierzchni dolnych zębów;
• dotykanie czubkiem języka wewnętrznej powierzchni dolnych siekaczy z równoczesnym wybrzmiewaniem głoski „e”;
• zlizywanie czubkiem języka dżemu lub masła czekoladowego z dolnych dziąseł;
• „wymiatanie śmieci” – energiczne wyrzucanie czubka języka zza dolnych zębów.

Ćwiczenia warg 

• rozchylanie warg jak w uśmiechu – wargi płaskie, przylegają do zębów (zęby widoczne);
• rozciąganie warg do uśmiechu i wymawianie głoski „i”;
• pokazywanie szerokiego uśmiechu, a następnie ściąganie ust, jak przy głosce „u”.
• naprzemienny uśmiech z pokazywaniem zębów, a następnie zasłanianiem ich wargami;
• układanie ust do uśmiechu i powrót do pozycji neutralnej;
• wydawanie odgłosów z rozciągniętymi kącikami ust: kozy – me, me; barana – be, be; kurczątka – pi, pi; śmiechu – hi, hi; straży pożarnej – eo,eo,eo
• przeciągłe wymawianie iii iii

Ćwiczenia oddechowe: 

• dmuchanie na chorągiewki i wiatraczki;
• „tańczący płomyczek” – dmuchanie na płomień świecy w odległości niepozwalającej zdmuchnąć płomyka, lecz wyginać go;
• dmuchanie na papierowe łódki pływające w misce z wodą;
• zawody „kto dmuchnie dalej” – zdmuchiwanie kulek waty z ręki;
• wydmuchiwanie baniek mydlanych;
• dmuchanie na papierowe ozdoby zawieszone na nitkach o różnej długości ponad głową ćwiczącego;
• „wyścigi samochodowe” – dmuchanie na papierowe kulki po wytyczonej trasie narysowanej na podłodze;
• „mecz piłkarski” – przedmuchiwanie piłeczki pingpongowej do osoby siedzącej na przeciwko;
• „gotowanie wody” – dmuchanie przez rurkę do wody, aby tworzyły się pęcherzyki powietrza;
• nadmuchiwanie balonów, zabawek i piłek;
• próby gwizdania;
• zdmuchiwanie lekkiego przedmiotu z ręki, np. piórka, kłębka waty, papierowej kulki;
• rozdmuchiwanie: chrupek, ryżu, kaszy, pociętej gąbki lub kawałków styropianu;
• gra na instrumentach muzycznych: organkach, trąbce, gwizdku;
• gra na grzebieniu owiniętym cienką bibułą;
• dmuchanie na piórko, aby unosiło się ponad głową osoby ćwiczącej;
• rozdmuchiwanie plamki farby wodnej na podkładce z tworzywa.

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek szumiących sz,ż,cz,dż 

Ćwiczenia języka: 

• klaskanie językiem – naśladowanie odgłosu konia uderzającego kopytami o bruk;
• „liczenie ząbków” – dotykanie czubkiem języka górnych zębów po wewnętrznej stronie, podczas szerokiego otwierania jamy ustnej;
• „mycie zębów” – oblizywanie językiem górnych zębów po wewnętrznej stronie przy zamkniętych, a następnie otwartych ustach;
• „zaczarowany język” – przytrzymanie przez kilka sekund czubka języka na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach;
• „krasnoludek zagląda do gardła” – cofanie języka w głąb jamy ustnej, zaczynając od górnych zębów, a kończąc na podniebieniu miękkim;
• zlizywanie czubkiem języka z podniebienia, np. kawałka czekolady lub gumy rozpuszczalnej, kremu czekoladowego, mleka w proszku (przy szeroko otwartych ustach);
• ssanie czubkiem języka na podniebieniu małego pudrowego cukierka, musującej witaminy C, opłatka lub naśladowanie ssania pożywienia;
• przytrzymywanie czubkiem języka przy podniebieniu rodzynek, pastylek pudrowych, cukierków z wgłębieniem w środku;
• „język malarzem” – język to pędzel, którego czubkiem dzieci mają naśladować malowanie różnych wzorów (kropek, kółek, linii, kwadratów, trójkątów). Moczenie „pędzla” w farbie oznacza dotykanie czubkiem języka wałka dziąsłowego. Płukanie „pędzla” to oblizywanie językiem dolnych dziąseł od wewnętrznej strony;
• „słoń” – dosięganie językiem (jak słoń trąbą) do ostatniego zęba na górze i na dole, z prawej i lewej strony;
• „wahadełko” – kierowanie czubka języka w kąciki ust;
• „młotek” – wbijamy gwoździe w ścianę uderzając o dziąsła tuż za górnymi zębami, naśladując wbijanie gwoździa;
• „schodki” – czubek języka dotyka górnych jedynek, górnej wargi, a następnie nosa (buzia otwarta);
• oblizywanie językiem podniebienia
• oblizywanie górnych zębów i wargi
• ostrzenie czubka języka o górne siekacze
• masowanie czubkiem języka wałka dziąsłowego (należy zwracać uwagę, by ćwiczenia te były wykonywane przez dziecko z dużą precyzją i przy szeroko otwartych ustach)
• żucia brzegów języka włożonych między zęby trzonowe,
• zakładania tzw. szerokiego języka na górną wargę (język ma przykryć czerwień wargi),
• sięgania tzw. szerokim językiem do nosa i oblizywania płaszczyzny powyżej górnej wargi
• ćwiczenia w szybkim powtarzaniu głoski l-l-I-l..., przy szeroko otwartych ustach,

Ćwiczenia warg: 

• przesadna realizacja samogłosek A-U,A-U,A-U,E-O,E-O,E-O
• zbieranie z talerzyka za pomocą samych warg drobnych ciasteczek, lub cukierków
• ssanie dolnej a następnie górnej wargi
• przytrzymywanie ustami wysuniętymi do przodu „wąsów” z rurki lub ołówka
• nadymanie policzków w balonik
• przesadnie długie wymawianie e-u,e-u,e-u
• wydawanie odgłosów (muuuu,ku-ku,hau-hau-hau,puku-puku,tup-tup,bum-bum)

Ćwiczenia oddechowe: 

• dmuchanie przez słomkę na piórka, kuleczki, piłeczki
• dmuchanie przez słomkę na rozlaną po kartonie farbę itp
• nadymanie policzków w balonik

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głoski l 

Na początkowym etapie terapii głoski l stosuje się wszystkie ćwiczenia motoryczne, których celem jest doprowadzenie do pionizacji języka, np.: 

• oblizywanie czubkiem języka wałka dziąsłowego przy szeroko otwartych ustach
• kląskanie
• wodzenie czubkiem języka po podniebieniu na boki
• wodzenie czubkiem języka po podniebieniu w tył i w przód
• wodzenie czubkiem języka po podniebieniu w kółeczko
• stukanie czubkiem języka w podniebienie
• zlizywanie z podniebienia przyklejonego tam uprzednio kawałka czekolady, Flipsa ,opłatka lub kropeki Nutelli
• przytrzymywanie na wałku dziąsłowym za pomocą czubka języka rodzynki lub ziarenka preparowanego ryżu przy jednoczesnym opuszczaniu żuchwy

Można też wykonywać wszystkie ćwiczenia języka wskazane przy terapii głoski r, jednak należy pamiętać, że w przypadku międzyzębowej realizacji głoski l nie są wskazane ćwiczenia angażujące język na zewnątrz jamy ustnej, a jedynie te, które wykonuje się za zębami. 

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głoski r 

Ćwiczenia języka: 

• kląskanie czubkiem języka o podniebienie twarde
• wysuwanie szerokiego języka z buzi bez dotykania zębów
• odklejanie językiem chrupek kukurydzianych z podniebienia
• zlizywanie czubkiem języka z przedniej części podniebienia czekolady, nutelli, kropli miodu, itp.
• przytrzymywanie czubkiem języka na podniebieniu, zaraz za wałkiem dziąsłowym rodzynki lub ziarenka preparowanego ryżu
• delikatne przygryzanie czubka języka zębami
• wypychanie czubka języka przez mocno zaciśnięte wargi
• energicznie stukanie czubkiem języka o wałek dziąsłowy przy otworzonej buzi (podobnie jak przy głosce „l”)
• szybkie i wielokrotne uderzanie językiem o górną wargę
• przytrzymywanie czubka języka „przyklejonego” do wałka dziąsłowego przy jednoczesnym opuszczaniu żuchwy
• przemienne stukanie czubkiem języka w wałek dziąsłowy i miejsce nad górną wargą przy rozchylonych ustach
• szybkie unoszenie i opuszczanie języka (w kierunku górnych i dolnych zębów), przy szeroko otwartych ustach i nieruchomej żuchwie
• „czesanie języka” (wysuwanie i wsuwanie go między lekko rozwarte zęby)
• „ostrzenie” czubka języka o górne zęby, przy szeroko otwartych ustach
• liczenie górnych zębów czubkiem języka
• wykonywanie czubkiem języka na podniebieniu kropek, kółeczek, kreseczek itp.
• precyzyjne oblizywanie czubkiem języka górnej wargi
• precyzyjne dotykanie czubkiem języka kącików ust

Ćwiczenia warg: 

• naśladowanie odgłosów z otoczenia: odczucia zimna – brr, brr, brr; ruszającego motocykla – brum, brum, brum; parskania konia – prr, prr, prr
• energiczne pionowe poruszanie warg palcem
• parskanie wargami z językiem wysuniętym między nimi

Przy terapii głoski r należy koniecznie zwrócić uwagę na sposób w jaki dziecko realizuje głoskę l, bo często reranie jest konsekwencją jej zaburzenia. 

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek k,g 

Ćwiczenia wstępne, usprawniające motorykę narządów mowy: 

• wysuwanie i chowanie języka w głąb jamy ustnej (usta szeroko otwarte, język nie powinien dotykać zębów)
• opieranie czubka języka o dolne zęby, unoszenie środka języka do podniebienia miękkiego i twardego
• ssanie cukierka.
• mlaskanie środkiem języka, przyssanie języka do podniebienia przy szeroko otwartych ustach
• picie przez długą słomkę bardzo gęstych napojów np.jogurtu
• lizanie lizaka językiem mocno wysuniętym z buzi
• udawanie ziewania, swobodnie przy nisko opuszczonej żuchwie: wdech przez nos, wydech ustami przy szeroko otwartej jamie ustnej
• krótkie wymawianie samogłosek przy otwartych szeroko ustach

Ćwiczenia oddechowe: 

• odtajanie zamarzniętej szyby - mocno przedłużone chuchanie
• chuchanie na ręce, bo zmarzły
• naśladowanie odgłosów zwierząt, (np. przeciąganie dźwięku muuuu, hu-hu-hu,miauuuu)
• naśladowanie śmiechu różnych ludzi np. he, he, he, he, (staruszki); ha, ha, ha, ha, (kobiety); ho, ho, ho, ho, (mężczyzny) ; hi, hi, hi, hi, (dziewczynki)
• ziewanie długie i przesadne wdychanie powietrza nosem i wydychanie ustami, podczas szerokiego otwierania ust
• przysysanie drobnych papierków przez rurkę i przenoszenie ich na plansze
• chrapanie na wdechu i na wydechu

Ćwiczenia przygotowujące do wywołania głosek f,w 

Głoski f,w są najczęściej zastępowane głoskami p,b lub h,ł,j,zdarza się też ,że w ich miejsce pojawiają się głoski s,z 

Ćwiczenia warg: 

• przygryzanie dolnej wargi
• ssanie dolnej wargi
• zbieranie z talerzyka za pomocą samych warg drobnych ciasteczek, lub cukierków
• przeczesywanie dolnej wargi zębami
• naprzemienne zaokrąglanie i spłaszczanie warg
• półuśmiechy (przemienne naciąganie jednego kącika ust)
• chowanie warg do środka

Ćwiczenia oddechowe: 

• „studzenie brody”- dmuchanie do dołu przy schowanej dolnej wardze
• dmuchanie na gorącą herbatę
• dmuchanie przez słomkę itp.

 

ZESTAW ZABAW I ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNYCH

 

Prawidłowe kształtowanie się i rozwój mowy dziecka stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju jego osobowości. Dzięki rozumieniu mowy dziecko poznaje otaczający go świat, dzięki umiejętności mówienia jest w stanie wyrazić swoje uczucia i spostrzeżenia. Jeśli proces rozwoju mowy dziecka przebiega prawidłowo, prawidłowo przebiega też proces myślenia, gdyż oba te zjawiska łączą się ze sobą bardzo ściśle. Wraz z bogaceniem zasobu słownikowego w pojęcia abstrakcyjne rozwija się także myślenie abstrakcyjne. Kształtowanie się i rozwój mowy ma również ścisły związek z rozwojem społecznym, gdyż częste kontakty werbalne dziecka z otoczeniem przyspieszają ten rozwój, doskonaląc wymowę, bogacąc słownictwo, ucząc prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem mowy, które to składniki stanowią prawidłowy obraz mowy. Głównym środowiskiem wychowawczym dziecka w wieku 3-7 lat jest rodzina, jej dopełnieniem – przedszkolE

Przykłady różnorodnych zabaw i ćwiczeń wspomagających  rozwój mowy

 Zabawa pt. „Baba w buzi”.

Zabawa ta ma pomóc dzieciom w znalezieniu własnych „dróg” w buzi. Prowadząca czyta tekst, a dzieci wykonują określone ruchy językiem: „ Pewnego dnia baba, która mieszka u każdego w buzi, robiła wielkie porządki. Najpierw umyła dokładnie ściany (przesuń język w stronę policzków – po stronie wewnętrznej). Potem umyła sufit (język przesuwa się do podniebienia). Podłoga też była bardzo brudna, więc umyła ją bardzo dokładnie (język przesuwa się w kierunku dolnych dziąseł). Okna też musiały zostać umyte. Najpierw umyła ich stronę zewnętrzną, a potem od środka ( język wędruje po stronie zewnętrznej zębów, a potem po ich stronie wewnętrznej). Część okien była otwarta ( szczerby po wypadniętych zębach) i ich nie umyła. Potem myła schody w przedsionku (język przesuwa się w stronę dolnej wargi i wysuwa na brodę). Komin też musiał zostać wyczyszczony (język wysuwa się w kierunku wargi górnej i nosa). Na koniec wytrzepała dywany (wyciągnij język, pochyl głowę w dół i nią potrząśnij). W ten sposób dom został wysprzątany.”

Zabawa pt. „Leniuszek” ( doskonalenie umiejętności ziewania).

Historyjka o chłopcu, który nic nie chciał robić, tylko przez cały czas ziewał: „Był kiedyś chłopiec, który ciągle się nudził. Nie chciał pomagać mamie, sam się ubierać, sam jeść, myć zębów, tylko siedział i nudził się, a przez to nudzenie ciągle chciało mu się ziewać .... ( dzieci naśladują czynność ziewania). Chłopiec leniuszek nie chciał również bawić się z kolegami w przedszkolu, nie budował z nimi domków, nie sprzątał zabawek, tylko ziewał .... , bo się nudził. Kiedy dzieci w czasie spaceru 3 zrywały kwiatki na pobliskiej łące, leniuszkowi nie chciało się schylać, więc zawsze szedł na końcu i ziewał .... Po powrocie ze spaceru przedszkolaki rysowały to , co widziały na wycieczce, a kartka leniuszka była pusta, bo nic nie mógł sobie przypomnieć, więc dalej nudził się i ziewał .... A wieczorem, kiedy szedł spać, był tak zmęczony tym ziewaniem i leniuchowaniem, że też ziewał ....”

Zabawa pt. „ Języczek na defiladzie”.

Język „ maszeruje jak żołnierz na defiladzie” – ruchy energiczne, zdecydowane: - na raz-czubek języka na górną wargę, - na dwa-czubek języka do lewego kącika ust, - na trzy-czubek języka na dolna wargę, - na cztery-czubek języka do prawego kącika ust.

Zabawa wyliczanka: „Jestem wesoły Maciek, zabawek przyjaciel. Chcę zaprosić do koła zabawkę co: .... woła”.

Dzieci siedzą w kole. W środku koła znajdują się zabawki. Prowadząca zabawę wybiera jedno dziecko, które powtarza wierszyk i wybiera jedną zabawkę naśladując jej odgłos, np.: bim-bam-bom (pajacyk), ma-ma (lalka), hau-hau (piesek), itd.

Śpiewanie melodii znanej piosenki na podanej samogłosce, np.: - na „a”- „Wlazł kotek na płotek...” - na „e”- „Stary niedźwiedź mocno śpi...” - na „o”- „Mam chusteczkę haftowaną...” , itp.

Zabawa ortofoniczna pt. „Głosy zwierząt”.

Uczestnicy zabawy otrzymują ilustrację zwierzęcia i cyfrę ( od 1 do 10), którego mają naśladować. Zabawa polega na powtarzaniu odgłosów zwierząt tyle razy, ile wskazuje cyfra, np.: - Obrazek kaczki i cyfra 1 -- kwa, - Obrazek psa i cyfra 2 – hau, hau, - Obrazek kota i cyfra 3 – miau, miau, miau, itd.

Zabawa w rybaka.

Na środku sali znajduje się „staw z rybami”. Prowadząca wybiera kilka dzieci, którym wręcza wędki (kijek ze sznurkiem zakończony magnesem) i proponuje, aby złowiły jedną rybkę (rybki z lekkiego papieru, na których wpięty jest spinacz od strony głowy). Dzieci starają się złowić rybkę na wędkę i odczytać na niej wyraz podzielony na sylaby, np. : płot – ka , re – kin, sar – dyn – ka, itp.

Ćwiczenia oddechowe:

- puszczanie baniek mydlanych,

- dmuchanie na gorącą zupę,

- nadmuchiwanie balonów,

- chuchanie na zmarznięte dłonie,

- zdmuchiwanie nasion mlecza,

- naśladowanie szumu wiatru na głosce „sz...”,

- naśladowanie różnego rodzaju śmiechu, np. ha ha, hi hi, he he, ho ho,

- wprawianie w ruch wiatraczków: do zabawy można wykorzystać dwa wiatraczki lub jeden; zawodnicy dmuchają w wiatraczki – zwycięża ten, którego wiatraczek dłużej będzie się kręcił,

- zdmuchiwanie świeczki : dorosły trzyma w dłoni zapaloną świeczkę, dziecko silnym dmuchnięciem stara się zgasić świeczkę; jeżeli mu się to uda, dorosły ponownie zapala świeczkę, oddalając ją równocześnie o około 5-10 cm,

- unoszenie piórek w powietrzu, waty, śnieżynek z bibułki (jak najdłuższe utrzymanie w powietrzu), - „dmuchany obrazek” (specjalne flamastry do dmuchania),

- „łowienie rybek” z cieniutkiej bibuły przez słomkę lub popcornu (kto najwięcej wyłowi na czas lub kto to zrobi najszybciej),

- długie wymawianie głoski „s” : dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym; po wykonaniu głębokiego wdechu nosem wykonują wydech ustami z jak najdłuższym wymawianiem głoski „s”,

- wyścigi łódek: do dwóch wanienek napełnionych wodą wkładamy dwie łódki wykonane z papieru; w zabawie zwycięża ten zawodnik, którego łódka najszybciej przepłynie z jednego końca wanienki w drugi,

- dmuchanie na szarfę : dzieci siedzą w siadzie skrzyżnym, trzymając w jednej dłoni szarfę tak, aby jej wolny koniec wisiał przed ustami; wykonują wdech nosem, a następnie silne dmuchnięcie na szarfę, aby poruszała się,

- dmuchanie piłeczki na czworakach : dzieci stoją na czworakach, przed nimi stoją piłeczki do tenisa stołowego; chodzenie po sali na czworakach

-dmuchanie w piłeczkę przed sobą,

- piłeczka dmuchana na stole : dwoje dzieci klęczy przy stoliku po jego przeciwnych stronach; na środku stołu jest narysowana linia

-środek boiska, na niej leży piłeczka do tenisa stołowego; dzieci silnymi dmuchnięciami starają się przetoczyć piłeczkę na stronę przeciwnika, tak aby spadła ze stołu,

- dmuchany slalom : na podłodze są ustawione w szeregu klocki (3 – 5), przed pierwszym leży piłeczka do tenisa stołowego; dziecko stoi przy piłeczce, trzymając w dłoniach rurkę o średnicy ok. 1 cm i długości ok. 1 m; dziecko silnymi dmuchnięciami przez rurkę toczy piłeczkę slalomem między klockami.

Zabawa z piłką pt. „ Dokończ wyraz”.

Prowadząca podchodzi do każdego dziecka i rzuca do niego piłkę mówiąc sylabę . Zadaniem dziecka jest dopowiedzieć kolejną sylabę, aby utworzyła ona wyraz, np.: - sza-.... (fa) - ku-.... (bek) - wą-.... (sy)  Zabawa pt. „ Tańczące sylaby”. Nauczyciel przygotowuje zestaw wyrazów ( bez wiedzy dzieci) i dzieli je na sylaby. Poszczególne sylaby przydziela dzieciom. Dzieci zapamiętują sylabę i 5 na żądanie głośno ją powtarzają. Można rozdzielić sylaby w ten sposób, by chłopcy mieli sylaby początkowe, a dziewczynki końcowe. Rozpoczynamy zabawę taneczną. Partnerzy dobierają sobie takie partnerki, których sylaba połączona z sylabą partnera utworzy sensowny wyraz. Najwięcej skorzystają z zabawy te dzieci, które najszybciej dobiorą się w pary. Na koniec wyrazy się przedstawiają. 

Zabawa pt. „ Dokończ rymowankę”.

Zabawa polega na dokończeniu znanego dzieciom powiedzenia, np.: - lata osa koło .... (nosa) - lata bąk koło .... (rąk) - ryby pływają, ptaki .... (śpiewają) - przyszła koza do .... (woza) - Agata podłogę miotłą .... (zamiata) - sowa to mądra .... (głowa) - zróbmy koło, będzie .... (wesoło) , itp.

Zabawa artykulacyjna pt. „ Długie głoski”.

W zabawie biorą udział dzieci z poprawną wymową danej głoski. Prowadząca przydziela kolejnym uczestnikom głoski, których artykulację można wydłużać, np.: i, a , e, y, o, u, r, m, n, f, s, z, ś, ź, sz, ż, itp. Zadaniem dzieci jest kilkakrotne wypowiedzenie głoski na wydechu. Zabawa może być prowadzona w formie konkursu ( kto wypowie najdłużej). Do pomiaru czasu artykulacji można wykorzystać sekundnik przy zegarku lub stoper.

Zabawa pt. „ Łamaniec językowy”.

Dzieci powtarzają za prowadzącą zdania, znane powiedzenia, np.: - W Szczebrzeszynie chrząszcz brzmi w trzcinie. - W czasie suszy szosa sucha. - Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego. - Wyścigowa wyścigówka wyścignęła wyścigową wyścigówkę na torze wyścigowym. - Ene due rabe połknął bocian żabę, a żaba Chińczyka, co z tego wynika? - Dzięcioł stuka w lesie, pewnie jeść mu chce się. - Entliczek-pentliczek czerwony stoliczek, a na tym stoliczku pleciony koszyczek. - Gdy jest jesień, to misiom spać chce się. - Płynie, wije się rzeczka jak błyszcząca wstążeczka. - Ęk, pęk – balon pękł. A z balona wyszła wrona, bardzo mądra i uczona. - Czarna krowa w kropki bordo gryzła trawę kręcąc mordą.

Zagadki słuchowe pt. „ Czyj to głos?”

Zabawa polega na odgadnięciu odgłosów nagranych na taśmie magnetofonowej lub płycie kompaktowej, np. zwierząt i ich naśladowaniu.

Zabawa słuchowa pt. „Ciuciubabka szuka głoski”.

Dzieci dzielimy na kilka grup ; każdej grupie podajemy inną głoskę, którą będzie powtarzać głośno w czasie zabawy. Jedno dziecko jest ciuciubabką. Ciuciubabka stara się złapać jedno dziecko z grupy powtarzającej głośno głoskę, którą nauczycielka poleciła odnaleźć. Złapane dziecko zostaje ciuciubabką i zabawa zaczyna się od nowa.

Zabawa pt. „Kto tak mówi?”.

Do zabawy będą potrzebne cztery ilustracje przedstawiające różne wyrazy twarzy człowieka: smutnego, zdziwionego, radosnego, uczuciowo obojętnego. Nauczycielka wymawia zdanie, wyrazy i głoski z różnym zabarwieniem uczuciowym. Dzieci szukają odpowiednich wyrazów twarzy. Na początku mogą obserwować twarz nauczyciela, potem nie. Wygrywa to dziecko, które popełniło najmniej błędów.

Zabawa pt. „ Cudowny mim”.

Prowadząca wypowiada bez fonii, np. pojedynczą samogłoskę, sylabę lub prosty wyraz, a dzieci je odgadują z ruchu warg.  Zabawa pt. „ Zjadacz nici”. Uczestnik zabawy ma za zadanie wciągnąć do ust wiszącego na nitce cukierka. Zabawa może być prowadzona w formie konkursu – kto szybciej wciągnie cukierka.

Rymowanki, wyliczanki:

Lata ptaszek po ulicy, zbiera sobie garść pszenicy, a ja sobie stoję w kole i wybieram kogo wolę ... Fik , mik, fik , mik nie potrzeba sznurka. Mały, wesoły pajacyk skacze jak wiewiórka. Tutaj łąka, tam biedronka, idzie niebem śpiew skowronka. Tutaj bazie, a tam bzy, a do środka idziesz ty ... Aniołek, fiołek, róża, bez. Konwalia, balia, wściekły pies! Wpadła bomba do piwnicy, napisała na tablicy: S – O – S jakie imię twoje jest?  Na wysokiej górze rosło drzewo duże, nazywało się: Aplipaplibitemblał. Kto tego słowa nie wypowie w kącie będzie stał! W pokoiku, na stoliku stało mleczko i jajeczko. Przyszedł kotek, wypił mleczko, a ogonkiem stłukł jajeczko. Przyszła pani, kotka zbiła, a skorupki wyrzuciła. Przyszedł pan, kotka schował, a złą panią po-ca-ło-wał... Wiosna, lato, jesień, zimazimą bałwan rondel trzyma. A w tym rondlu same dziury, widać przez nie cztery chmury! Raz – dwa – trzy, wychodź ty! Ryba wpadła raz do wody, chciała kupić zimne lody. Lodów w stawie nie kupiła, lecz się za to przeziębiła. Raz – dwa – trzy, wychodź ty!

Zabawa w wyrażanie życzeń.

Nauczyciel wraz z jednym dzieckiem budują ze swoich ramion „ most”. Pozostałe dzieci trzymają się za ręce i przechodzą pod mostem śpiewając: „ Każdy ma jakieś marzenie, nic nie kosztuje życzenie. Sylaby znam, Więc powiem wam ...” Teraz most opada w ten sposób, że jedno z dzieci zostaje schwytane. Dziecko to życzy sobie czegoś, a życzenie to musi zostać wyrażone sylabami. Jeżeli podział na sylaby sprawia któremuś dziecku kłopot, to pomagamy mu. Dziecko odpowiada więc: „ Ja chcę mieć ...” (np.: ro – wer), po czym wszyscy mówią: „Chcesz mieć ro – wer?” Potem wszyscy śpiewają: „Zachowuj się grzecznie (dwa klaśnięcia) i czekaj do Gwiazdki.” Most unosi się i dziecko zostaje uwolnione. Zabawa powtarza się od początku.

Zbadaj tajemnicę mowy.

Zadaniem dzieci jest produkowanie dźwięków mowy i równocześnie zastanawianie się, jaki narząd mowy jest przy danym dźwięku wykorzystywany. W ćwiczeniu tym poleca się wykorzystać lusterka ( po jednym dla każdego dziecka), aby dzieci mogły widzieć swoje usta. p-b-m Obserwuj wargi. p-m Sprawdź, którędy wylatuje powietrze ( ustami, nosem). s-p Sprawdź, w jaki sposób powietrze wydostaje się na zewnątrz (równomiernie czy w formie wybuchu). p-k Sprawdź, co przeszkadza powietrzu wydostać się na zewnątrz (wargi, język). p-k Sprawdź, w którym miejscu powietrze napotyka na przeszkodę (z przodu czy w tyle jamy ustnej). p-b, t-d, k-g, s-z Głoska dźwięczna czy bezdźwięczna ( przyłóż palce do krtani przy uszach i słuchaj). o-i Obserwuj układ ust (zaokrąglone czy nie) oraz położenie języka. Czy język może być w dowolnym miejscu buzi, kiedy mówisz te dźwięki? i-u Jak wyżej. W jaki sposób zmienia się dźwięk, gdy język przesunie się w inne miejsce? Należy wykonywać to ćwiczenie w kilku etapach, biorąc za każdym razem tylko kilka dźwięków. Zaczynamy zawsze od dźwięków najwyraźniej ze sobą kontrastujących.

Zabawy ćwiczące ruchy szczęk

- Szuflada. Mocne wysuwanie szczęki do przodu i cofanie do pozycji wyjściowej ( nie stosować przy przodozgryzie).

- Krokodyl. W trakcie zabawy w naśladowanie różnych zwierząt, krokodyla możemy zobrazować ruchami szczęk – szeroko otwarta buzia z uwidocznionymi zębami wykonuje „kłapanie paszczą”.

- Żarłok. Ten sam ruch można ubarwić opowieścią o człowieku, który chciał zjeść wszystko, co spotkał. W takim przypadku ruchy szczęk nie uwidaczniają zębów – jak przy bezgłośnym „am”.

- Na pastwisku. Dzieci naśladują żucie trawy przez krowy, wykonując ruchy zamkniętymi wargami we wszystkich kierunkach. Zabawę można łączyć chodzeniem na czworakach i ćwiczeniami dźwiękonaśladowczymi.

- Śpiewak. Dzieci słuchają nagrania lub śpiewu utworu wokalnego z długimi wokalizami, otwierają szeroko buzie naśladując śpiewaka. Język leży nieruchomo na dnie jamy ustnej. Czubek dotyka dolnych zębów. Gdy nauczyciel nagle przerywa utwór, dzieci szybko zamykają buzie.

Zabawy ćwiczące ruchy warg

- Sekret – nic nie powiem. Dzieci mocno zaciskają rozciągnięte wargi. Tu wskazana opowieść o dziewczynce, która mocno strzegła jakiegoś sekretu i na 9 kolejne pytania różnych spotkanych osób odpowiadała „nic nie powiem” i zaciskała wargi.

- Ćwiczymy uśmiechy. Dzieci maksymalnie oddalają kąciki ust od siebie pokazując zęby (zęby trzonowe zaciśnięte). Można opowiedzieć o konkursie zwierząt na najpiękniejszy uśmiech itp.

- Rybka. Dzieci powolnie otwierają i zamykają wargi tworzące kształt koła: jakby bezgłośnie mówiły „po”.

- Całuski. Przesyłanie sobie nawzajem całusków. Nauczyciel zwraca uwagę, czy przy głośnych cmoknięciach w powietrze wargi są ściągnięte „w ryjek”.

- Zły pies. Dzieci szczerzą zamknięte zęby obnażając je tak, aby dziąsła były widoczne. Mogą temu towarzyszyć złowrogie warczenia. Nauczyciel może wymyślić też opowieść o złym psie, w trakcie, której dzieci naśladują jego warczenie

- Króliczki. Dzieci ściskają i wysuwają wargi mocniej niż przy [ u ], potem przesuwają tym „pyszczkiem” w prawą i lewą stronę: należy zwracać uwagę, by nie ruszały szczęką, a tylko wargami, choćby ich ruchy były minimalne. Pozycja, jak przystało na królika – kuczna. Inną miną królika z zakresu ćwiczeń warg jest zagryzanie dolnej wargi górnymi zębami lub – trudne! – unoszenie wargi górnej przy zaciśniętych szczękach, aby widoczne były tylko zęby górne. Utrzymując taką minę można „pokicać” jak króliki.

- Koty. Przy zabawie ruchowej, naśladując ruchy kota, dzieci mogą trzymać miedzy wargami, (ale nie zębami) plastykowe słomki – wąsy. Dla utrudnienia ćwiczenia zwiększamy ciężar słomek, obciążając ich końce plasteliną. Tę zabawę w koty można łączyć z ćwiczeniami języka – koty się oblizują, zlizują mleko z miseczek – dłoni, mlaskają, ziewają.

- Konik i woźnica. Dzieci w parach biegają po sali w rytm melodii. W przerwach między akompaniamentem koniki parskają, a woźnica cmoka by konik biegł dalej. Inna wersja bez akompaniamentu - koniki kląskają, naśladując odgłos kopyt, woźnica woła prrr.

- Usta zaglądają do brzucha. Dzieci wciągają usta w głąb jamy ustnej.

- Zawody. Dwoje dzieci stojących naprzeciw siebie trzyma kartkę papieru między wargami (nie zębami) i każde ciągnie w swoją stronę. Inna konkurencja – dzieci na wyścigi zjadają z talerzyka chrupki, posługując się tylko wargami.

- Smutny i wesoły pajac. Dzieci próbują na sygnał naśladować minę wesołego i smutnego pajaca(uśmiech i „podkówka”).Dobrze jest posługiwać się przy tym schematycznymi ilustracjami. - Ptaszki. Jeśli naśladujący zwierzęta, w serii mogą wystąpić też ptaszki, które robiąc dzióbek (wargi mocno ściągnięte i wysunięte do przodu, silniej niż przy [ u ] lekko go otwierają, jak po ziarenko, gwiżdżą „fiu, fiu” i naśladują dziobanie tym wysuniętym „dzióbkiem”.

- Baloniki. Dzieci nabierają dużo powietrza i zatrzymują je w wydętych policzkach. Na hasło” pękł” – przekłuwają palcami balonik. Słychać odgłos pękania

Zabawy ćwiczące ruchy języka - Malarz.

Dzieci naśladują malarza, który pędzlem maluje różne kształty. Język to pędzel. Nauczyciel daje hasło do zabawy, np.: „kropki” – dzieci naśladują malowanie czubkiem języka kropek. Za chwilę zmiana wzoru na kreski, kółeczka itp. 10 - Sufit – podłoga. Znana zabawa w wersji wykorzystującej zamiast palca – język. Inna wersja „okno – drzwi”, gdy dzieci siedzą jednym bokiem w kierunku drzwi, a drugim w kierunku okna. Zabawy ćwiczą trudny ruch kierowania języka do góry i w stronę kącików ust.

- Kotki. W połączeniu z poprzednim ćwiczeniem o tej samej nazwie – kotek oblizuje się (czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi), mlaska, naśladuje zlizywanie mleka z talerzyka itp. E. Achajska proponuje, by dzieci naśladowały kotka w czasie słuchania wiersza „Chory kotek” po każdej wymienionej potrawie

- Zziajany piesek. Dzieci naśladują zmęczonego psa, który oddycha głośno, z językiem mocno wysuniętym na brodę. Opowiadając dzieciom o psie można wplatać elementy z innych ćwiczeń – pies je, zlizuje językiem, szczerzy zęby, gryzie coś, ziewa, mlaska itp.

- Czyszczenie zębów. Język czyści (dzieci szorują czubkiem języka) po kolei zęby górne od strony wewnętrznej, a następnie zęby dolne, też z obu stron. Tę zabawę łączymy z ćwiczeniami mięśnia okrężnego ust naśladującymi płukanie buzi wodą. Dzieci nabierają powietrz w policzki „przelewają” je kilkakrotnie z jednej strony na drugą i wypuszczają. Toaleta zakończona.

- Liczenie zębów. Dzieci, tak jak przy liczeniu jakichś przedmiotów, dotykają czubkiem języka kolejnych zębów. To samo można robić na polecenie „sprawdźcie, czy macie wszystkie (nowe) zęby” bądź „sprawdźcie językiem, czy nie macie dziurek w zębach”.

- Broda i wąsy. Dzieci sprawdzają językiem, wyciągając go mocno w górę i w dół, czy nie rośnie im broda i wąsy. - Małpa. Zabawa z serii naśladowania zwierząt. Dzieci wprowadzają język między górną wargę i górne zęby lub miedzy dolną wargę a dolne zęby. Z taką miną biegają i skaczą jak małpki. - Jaszczurka. Kilka płatków kukurydzianych leży na talerzyku. Dziecko ma je wszystkie zebrać posługując się tylko czubkiem języka. Na ilustracji pokazujemy dzieciom długie języki jaszczurek (ewentualnie węża lub żaby).

- Cukierek. Dzieci wypychają raz jeden, raz drugi policzek ostrym czubkiem języka, udając, że trzymają w buzi landrynkę. Kolega może sprawdzić twardość „cukierka” dotykając policzek palcem.

- Język na defiladzie. Nauczyciel liczy głośno do czterech. Dzieci wykonują energiczne ruchy języka kolejno na górną wargę, do lewego kącika ust, na dolną wargę i do prawego kącika.

- Podrap się po podniebieniu. Po wyjaśnieniu dzieciom, gdzie jest podniebienie, pokazujemy, jak czubek języka delikatnie je „drapie’.

- Sztuczki. Robimy z języka „łyżeczkę” (unoszenie przodu i boków języka), „rurkę”, przez którą można wydychać powietrze „górkę’ (czubek języka zaczepiony o dolne zęby, środek się wybrzusza).

Zabawy ćwiczące podniebienie miękkie - Chory miś.

Nauczyciel opowiada o chorym misiu. Dzieci ilustrują to opowiadanie, kaszlaniem przy wysuniętym na brodę języku, kichaniem i wreszcie chrapaniem na wdechu i wydechu, gdy chory miś zasypia po przyjęciu leków.

- Przeciągi. Dzieci szeroko otwierają buzie i w takiej pozycji próbują wciągać powietrze nosem, a wypuszczać ustami. 11 Podczas wykonywania wymienionych ćwiczeń zawsze nauczyciel najpierw demonstruje ruchy aparatu artykulacyjnego, nadając im zabawową treść, a następnie dzieci je naśladują. E. Achajska proponuje, by, gdy wyćwiczymy już wiele ruchów, przeprowadzać zabawę w „żywe” lustro. Dwoje dzieci stoi naprzeciw siebie. Jedno samodzielnie wykonuje jakąś minę (jedną z poznanych wcześniej lub wymyśloną), drugie dziecko je naśladuje. Następnie zamieniają się rolami. Można też prosić wybrane dziecko, by poprowadziło gimnastykę buzi.

Przedstawione zabawy można dowolnie łączyć z różnymi opowiadaniami. Szczególnie wdzięcznym tematem są zwierzęta, które przecież w większości oblizują się, mlaskają, parskają, dyszą, itp. Wiele zależy od naszej pomysłowości i fantazji. Nierzadko same dzieci znajdują nowe pomysły.

BIBLIOGRAFIA:

G. Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa 1994, WSiP. J. Kania, Ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy, W-wa 1990,WSiP. S. Owczarek, Gimnastyka przedszkolaka, Warszawa 2001, WSiP. B. Rocławski, Poradnik fonetyczny dla nauczycieli, Warszawa 1986, WSiP. M. Tornéus,G.-B. Hedström, I. Lundberg, Rozmowy o języku. Zabawy i ćwiczenia, Gdańsk 1993, Zakład Logopedii Uniwersytetu Gdańskiego. E. Sachajska, Uczymy poprawnej wymowy, Warszawa 1987, WSiP. B. Sawa, Dzieci z zaburzeniami mowy, Warszawa 1990, WSiP.

 

 

Zabawy buzi i języka, czyli ćwiczenia logopedyczne na wesoło wspomagające rozwój mowy dziecka

 

Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest między innymi sprawne działanie narządów mowy. Aparat mowy składa się z trzech części:

• narządu oddechowego, który wytwarza prąd powietrza, niezbędny do powstawania dźwięków mowy,
• narządu fonacyjnego odpowiedzialnego za wytwarzanie dźwięków, 
• aparatu artykulacyjnego, do którego zalicza się znajdujące się ponad krtanią jamy: ustną, gardłową i nosową.

 

Wymawiając poszczególne głoski musimy wykonać określone ruchy artykulatorów, a zatem wykonywana jest odpowiednia praca mięśni - każda głoska wymaga innych ruchów artykulacyjnych. Dlatego tak ważne są ćwiczenia, które usprawniają narządy mowy i wypracowują świadome oraz celowe ruchy języka, warg, żuchwy i podniebienia. Przeprowadzając ćwiczenia artykulatorów wspomagamy rozwój dziecka. Ćwiczenia te, to faza wstępna do pracy nad skorygowaniem wielu zaburzeń mowy. Bardzo istotne jest, aby były one wykonywane często i systematycznie, oraz aby dziecko miało możliwość obserwowania pracy aparatu mowy w lustrze.

ĆWICZENIA JĘZYKA

• Kotki - kotek pije mleko - szybkie ruchy języka w przód i w tył, kotek oblizuje się - czubek języka okrąża szeroko otwarte wargi.
• Zmęczony piesek - dziecko naśladuje pieska, który głośno oddycha i język ma wysunięty na brodę.
• Szczoteczka - język to szczoteczka do zębów, która po kolei czyści zęby górne od strony zewnętrznej i wewnętrznej, a następnie zęby dolne z obu stron.
• Cyrkowiec - język próbuje wykonać różne sztuczki np. górkę - czubek języka oparty o dolne zęby, środek się wybrzusza, rurkę - przez którą można wdychać lub wydychać powietrze, szpilkę - układanie wąskiego języka, wahadełko - przesuwanie języka do kącików ust w stronę prawą i lewą.
• Koniki - czubek języka uderza o podniebienie i opada na dół. Raz konik idzie wolno, to biegnie, parska, śmieje się: iha, iha...

 

ĆWICZENIA WARG I POLICZKÓW

• Minki - naśladowanie min: wesołej - płaskie wargi, rozciągnięte od ucha do ucha, uśmiech szeroki, smutnej - podkówka z warg, obrażonej - wargi nadęte, zdenerwowanej - wargi wąskie..
• Rybka - wysuwanie warg do przodu i rozszerzanie na końcu jak u ryb.
• Zły pies - naśladowanie złego psa, unoszenie górnej wargi, wyszczerzanie zębów.
• Echo - dobitne wymawianie samogłosek a, o, e, i, u, y.
• Masaż warg - nagryzanie zębami wargi dolnej, potem górnej.
• Baloniki - nabranie powietrza i zatrzymanie go w wydętych policzkach, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego, balon pękł - dziecko palcami uderza w policzki.
• Zajęczy pyszczek - wciąganie policzków do jamy ustnej.
• Motorek - parskanie wargami, naśladowanie odgłosu motoru, traktora.

 

ĆWICZENIA PODNIEBIENIA MIĘKKIEGO

• Chory krasnoludek - kaszlenie z językiem wysuniętym z ust.
• Balonik - nabieranie powietrza ustami, zatrzymanie w policzkach, następnie wypuszczanie nosem.
• Zmarźlak - chuchanie na "zamarznięte ręce".
• Śpioch - chrapanie na wdechu i wydechu.
• Kukułka i kurka - wymawianie sylab: ku - ko, ku -ko,uku - oko, uku - oko,kuku - koko, kuku

 

ĆWICZENIA ŻUCHWY

• Zamykanie i otwieranie domku - szerokie otwieranie ust, jak przy wymawianiu głoski 'a', zęby są widoczne dzięki rozchylonym wargom.
• Grzebień - wysuwnie żuchwy, zakładanie i poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze. Cofanie żuchwy, zakładanie i poruszanie górnymi zębami po dolnej wardze i brodzie.
• Guma do żucia - naśladowanie żucia gumy.

 

Literatura:
- Antos D, Demelowa G, Styczek I, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, WSiP
- Chmielewska E, Zabawy logopedyczne i nie tylko - poradnik dla nauczycieli i rodziców MAC S.A.
- Demel D, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WSiP
- Kozłowska K, Pomagajmy dzieciom z zaburzeniami mowy, ZPN

 

 

 

Co robić, a czego nie, gdy dziecko ma trudności z mówieniem

Są dzieci, które zaczynają mówić wcześnie i nie mają z tym żadnego problemu. Są jednak i takie, u których nauka mowy przebiega trochę oporniej. Co wtedy robić, a czego absolutnie się wystrzegać? Radzi psycholog logopeda

Jeżeli dziecko ma trudności z mówieniem (np. nie wymawia niektórych głosek, inne zniekształca, jąka się, sepleni, „połyka” sylaby) z pewnością trzeba udać się z nim do logopedy. Specjalista fachowym okiem oceni problemy malucha i postara się znaleźć ich przyczynę. Przygotuje również ćwiczenia, które powinniśmy wykonywać z dzieckiem w domu. Warto też pamiętać, że równie ważna, jak wizyta u logopedy, jest także cierpliwość oraz wyrozumiałość rodziny. Przyjazna i ciepła atmosfera w domu pozwoli maluchowi łatwiej i szybciej pokonać problemy z mówieniem.

Jak pomóc dziecku, które ma problemy z mówieniem?

Oto kilka rad, jak w domu możesz pomóc dziecku, które ma problemy z mówieniem:

zawsze uważnie słuchaj swojego dziecka, nie przerywaj mu i nie zniechęcaj do mówienia;

staraj się mówić wyraźnie, w normalnym tempie i nie za głośno;

buduj zrozumiałe zdania i używaj wyrazów, które dziecko zna;

wymyślaj zabawy polegające na naśladowaniu różnych dźwięków i odgłosów;

ćwicz oddech dziecka: zabawy, w których dziecko dmucha (baloniki, świeczki, słomki) świetnie się do tego nadają;

wykorzystuj w ćwiczeniach smaczne słodkości, które zachęcą dziecko do gimnastykowania narządów mowy – języka, warg: wciąganie ustami żelków np. w kształcie dżdżownic. Oczywiście bez pomocy rączek!

Czego nie robić z dzieckiem?

• nie nakłaniaj dziecka do powtarzania słowa, które wymawia nieprawidłowo, bo utrwali niewłaściwe dźwięki;
• nie zawstydzaj dziecka, powtarzając, że nieprawidłowo mówi - nie pozwalaj również, aby inni się z niego śmiali i je przedrzeźniali;
• nie zmuszaj dziecka, aby rozmawiało przez telefon, deklamowało wierszyki przed dziadkami czy odzywało się publicznie, szczególnie gdy ono przeciw temu protestuje;
• nie dyskutuj przy dziecku o jego kłopotach z mówieniem i nie nagłaśniaj przesadnie problemu w rodzinie, przedszkolu, szkole (należy jednak uprzedzić opiekunów, że dziecko ma trudności z mówieniem);
• nie pocieszaj dziecka, jeżeli ono samo nie dostrzega swoich problemów z mówieniem.

 

 

PORADY LOGOPEDYCZNE

• Jak postępować z dzieckiem w przypadku jąkania

Jeśli dziecko 2 – 3 letnie nagle zaczęło się jąkać, może to być tzw. Jąkanie rozwojowe. Niektórzy twierdzą, że ma prawo pojawić się w 5 roku życia. Jest to okres, kiedy dziecko musi nauczyć się wielu sprawności. Opanowuje umiejętność chodzenia, samodzielnego jedzenia, mówienia. Wszystko to wymaga opanowanie szeregu skomplikowanych czynności. Mówienie też wymaga dużej sprawności różnych narządów, mięśni, ich wzajemnej koordynacji. Najważniejsza jest koordynacja mięśni oddechowych, głosowych (krtani) i artykulacyjnych (mięśni języka, warg i podniebienia miękkiego). Jest to bardzo skomplikowany proces. Większość uczy się mówić spontanicznie, ale niektórym sprawia to kłopot. Każde dziecko rozwija się w indywidualnym rytmie (dotyczy to również jego mowy).

Jak możemy im pomóc?

Przyczyny, przejawy i terapia jąkania maja charakter indywidualny, często złożony. Osoby z otoczenia dziecka jąkającego się nie powinny:

–przesadnie reagować na momenty niepłynności mowy,

–kończyć wypowiedzi za dziecko,

–krytykować go lub pouczać.

Jeżeli nasz maluch ma 2 – 3 latka to spróbujmy nie zwracać uwagi na jego potknięcia, zacinanie się i powtarzanie niektórych dźwięków. Zwracając uwagę – utrwalamy defekt. Często dziecko w tym wieku nie zdaje sobie sprawy z niepłynności własnej mowy. Uświadamiając dziecku jej istnienie – uczymy jej. Nie prośmy więc, aby prawidłowo powtarzało całe wyrazy czy zdania.

Jąkanie rozwojowe zostawione w spokoju bardzo często nagle zanika, podobnie jak nagle pojawiło się. Zadbajmy jedynie o to, by nasza pociecha wzrastała w jak najkorzystniejszych warunkach dla rozwoju jego mowy. A więc:

1. Mówmy do dziecka wolno i wyraźnie, z prawidłową artykulacją poszczególnych głosek, naturalną melodią i właściwym akcentem. Dziecko naśladuje naszą mowę. Jeśli mówimy bardzo szybko, dziecko próbuje mówić podobnie, a przecież nie ma jeszcze odpowiedniej umiejętności.
2. Zadbajmy, by nasza mowa nie była zbyt agresywna i głośna. Dziecko niechętnie włącza się do rozmowy, gdy jest ona natarczywa.
3. Posługujemy się prostym językiem. Jeśli używamy słów zbyt trudnych, dziecko może nas nie rozumieć. Nie czytajmy zbyt trudnych książek.”;
4. Nie przerywajmy dziecku, kiedy ma coś ważnego do powiedzenia. Jeśli mówimy do niego (czy słuchamy) – patrzmy na nie. Dziecko, na którym skupiamy uwagę, łatwiej samo się koncentruje i uczy.
5. Dużo z dziećmi rozmawiajmy, zachęcając do opowiadania i czytania.

Starajmy się nie krytykować, nie pouczać, nie drwić, nie ośmieszać; przynosi to odwrotny skutek.

U dzieci starszych

Powyższe zalecenia powinniśmy uwzględnić w kontaktach ze starszymi dziećmi, które zaczęły się jąkać. W tym przypadku nie mówimy już o jąkaniu rozwojowym – będzie to już zaburzenie płynności mowy – jąkanie. Dzieciom starszym też możemy pomóc!

1. Jeśli dziecko walczy z wypowiedzeniem jakiegoś słowa, spróbujmy jednego z następujących sposobów:
   • powiedzmy spokojnie to słowo, aby dziecko mogło kontynuować wypowiedź,
   • uspokójmy je, tłumacząc, że każdy ma czasem kłopot z jakimś słowem, którego nie możemy wypowiedzieć,
   • postarajmy się odwrócić uwagę od trudności mówienia.
2. Musimy być cierpliwi i rozumiejący. Zwykle dzieci starsze zdają sobie sprawę ze swoich kłopotów z mowa, jednak w rozmowie nie używajmy słowa „jąkanie”; nie nazywajmy ich nigdy :jąkałami”. Nie powtarzajmy po nich słów, z którymi mają kłopoty.
3. Rozmawiajmy z nimi wolno. Mowa rytmiczna często im pomaga. Spróbujmy mówić przedłużając samogłoski.
4. Pomaga im mowa szeptem. Róbmy „ciche” dn, kiedy wszyscy porozumiewają się szeptem.
5. Dzieci te powinny dużo śpiewać (samodzielnie lub w grupie). Wszystkie śpiewane zajęcia i zabawy są im pomocne.
6. Nie zmuszamy dziecka do rozmowy ani prezentowania swoich umiejętności na forum publicznym (w gronie rodziny, znajomych lub rówieśników).
7. Pamiętajmy o zachowaniu stałego rytmu dnia dziecka. Wyeliminujmy, w miarę możliwości, pośpiech i nieoczekiwane zmiany planów.
8. Zapewnijmy dziecku odpowiednia ilość snu i wypoczynku (relaksu). Ułatwi mu to wyciszenie swoich emocji i wpłynie bardzo korzystnie na prawidłowy rozwój jego mowy (płynność mówienia).

Jąkające się dziecko nie musi być nieszczęśliwe, to od nas zależy, jak będzie próbowało radzić sobie z tym kłopotem.

 

 

LOGOPEDYCZNE WIERSZYKI I RYMOWANKI DO UTRWALANIA GŁOSEK SZUMIĄCYCH,
SYCZĄCYCH, CISZĄCYCH, [L], [R] ORAZ [K], [G]”.

GŁOSKI SZUMIĄCE
( SZ, Ż, CZ, DŻ).

“Szpak”

Szedł po drodze szpak
do szkoły się uczyć,
i tak sobie
śpiewał:
szpu- szpu,
szpa- szpa,
szpo- szpo,
szpe- szpe,
szpi-
szpi...
Taki śmieszny szpak,
co uczyć się chciał.

(Autor nieustalony).

“Trzy kurki”

Wyszły w pole kurki trzy
i gęsiego sobie szły.
Pierwsza z przodu, w
środku druga, trzecia z tyłu,
oczkiem mruga.
I tak sznurkiem kurki
trzy,
raz dwa, raz dwa, w pole szły...

S. Rostworowski

“Myszka”

Myszkowała szara myszka w szafie:
“Chyba mnie tu bury kot nie
złapie?”
Wyszperała szal i szepcze już po chwili:
“W szal zawinę się sześć
razy.
To kota zmyli”.

(Autor nieustalony).

“Poduszka”

Poduszka na twym łóżku poszewkę ma pluszową.
Kwiatuszki i motylki masz tuż
nad swoją głową.
Poduszka na twym łóżku przyniesie ci sen szybki.
Będziesz w tym śnie szybować, potem pływać
jak rybki.

K. Szoplik

“Lato”

Szumi, szumi woda, szumi, szumi las,
szumią, szumią pola lato wita nas.
Szumi, szumi woda, szumi, szumi las,
szumią, szumią pola wiatr ochłodzi nas.

J. Nowak

“Kołysanka”

W kolebusi Leszek mały sza, sza, sza,
pokołysze mama Lesia sza, sza, sza.
Uśnij, uśnij mój Lesiuniu sza, sza, sza.
Ja zanucę kołysankę sza, sza, sza.

J. Nowak

 

Szalik”

Zimą, kiedy szron na szybach
i śnieżne zaspy wkoło,
z szuflady wygląda szalik;
patrzy na ciebie wesoło.

Szukasz go na dnie szafy,
w koszyku, pod poduszkami,
a on napuszony patrzy między innymi szalami.
Nie może się już doczekać,
kiedy nim szyję okręcisz
i wyjdziesz na podwórko
na łyżwach się pokręcisz.

K. Szoplik

 

Szymon”

Szedł raz Szymon do Koluszek,
by szukać wujaszka,
który jako kominiarz
pracował na daszkach.
Poszedł najpierw do Janusza,
ponoć znał wujaszka,
który jako kominiarz
pracował na daszkach.

D. Szoplik

“Liski”

Leży w norce lisek. Stoi obok żona.
Wygraża mu łapką, bo jest obrażona.
Co włożę do garnka, gdy pusta spiżarka.
Żywo! Wstawaj, mój panie, i na polowanie.

(Autor nieustalony)

“Żuczek”

Jedna żabka z drugą żabką napotkały żuka,
stał na drodze, gorzko płakał
swojej mamy szukał.
Pocieszały żabki żuka:
- Twoja mama w lesie,
widziałyśmy,
szła z koszykiem- jagód ci przyniesie.

 

“Grzybobranie”

Wyrosły w lesie grzyby duże, ogromne talerze.
Grzybobrania nadszedł czas. Hej, pędźmy w las!

(Autor nieustalony).

“Nad kałużą”

Duża żaba nad kałużą napotkała żuka.
Żuk na nóżki włożył buty, obcasami stukał.
Nad kałużą podskakiwał, żółte buty pokazywał,
aż je usmarował błotem.
Oj, co było potem!...

(Autor nieustalony)

Jerzy”

Pod pierzyną Jerzy leży.
Że jest chory nikt nie wierzy.
Żali się na bóle głowy,
że żołądek też niezdrowy.
Jeszcze rano był jak rzepka
( co jest od zdrowia krzepka).
Potem Jurka brudna rączka
niosła w buzię gruszkę, pączka.
Mama chłopca już żałuje,
lecz pan doktor igłą kłuje.
- Mój Jerzyku nigdy więcej
nie jedz, gdy masz brudne ręce.

K. Szoplik

“Żuk do żuka”

Rzecze żuk do żuka:
“Czego pan tu szuka? - może pożywienia:
rzepy, żołędzi, rzodkiewek,
a może jarzębiny czerwonej?”
“Nie, ja szukam narzeczonej”.

A. Chrzanowska

“Żubr”

Pozwólcie przedstawić sobie,
pan żubr we własnej osobie.
No, pokaż się, żubrze.
Zróbże minę uprzejmą, żubrze.

J. Brzechwa

“Żyrafa”

Żyrafa tym głównie żyje,
że w górę wyciąga szyję.
A ja zazdroszczę żyrafie,
ja nie potrafię.

J. Brzechwa

“Żuczek”

Chociaż żuczek rzecz malutka
mnie urzeka życie żuczka.
Czy w Przysuszy,
czy też w Pszczynie
życie żuczka rześko płynie.
Byczo mu jest
i przytulnie
w przedwiosenny czas szczególnie.
Szepcze w żytku
i pszeniczce
śliczne rzeczy swej księżniczce.
Staszcza jej na
przykład z dali
maku wór na sznur korali.
Albo rzuca gestem szczodrym
pod jej nóżki chabrem modrym.
-Żuczku, żuczku, czy chcesz za to
być ewentualnie tatą.
Z tego wielka jest nauczka
choć sam żuczek rzecz malutka...

(Autor nieustalony).

 

Poszły kaczki na pocztę”

Poczłapały cztery kaczki na pocztę we czwartek.
Miały kaczki wysłać paczki
i pocztową kartę.
Paczki kaczki już wysłały tam, gdzie miały
wysłać,
potem siadły i z zapałem zaczęły coś pisać.
Jak pisały- tak pisały
zrobiły dwa błędy.

(Autor nieustalony)

“Entliczek- pętliczek”

Entliczek-pętliczek, czerwony stoliczek,
a na tym stoliczku pleciony
koszyczek,
w koszyczku jabłuszko, w jabłuszku robaczek,
a na tym robaczku zielony kubraczek...

Jan Brzechwa

“Kubeczek”

Mój kubeczek z kaczorem
chętnie trzymam wieczorem.
W nim czekolada czy
mleczko,
a potem czyste łóżeczko...

K. Szoplik

“Trudne pytania”

- Co robi leszczyk, gdy pada deszczyk?
- Co robi kaczka, gdy jedzie
taczka?
- Co robią beczki, gdy wpadną do rzeczki?
- Co robią pączki, gdy trafią do rączki?
- Czarku daj spokój, już nie męcz mnie!
Odpowiedzieć na twe pytania nie da się!

K. Szoplik

 

“Ogródek Mareczka”

W ogródeczku Mareczka wyrosła rzodkieweczka.
Czerwone są buraczki, no i cztery kabaczki.
Podlewa nasz Mareczek rządek swych rzodkieweczek
i czerwonych buraczków,
i krzaczki kabaczków...

K. Szoplik

“Gawron”

Czarny gawron czarny, czarne piórka ma,
czarny ma ogonek, czarne skrzydła dwa.
Czarny gawron czarny, czarne dzieci ma!
Co im na śniadanie dzisiaj rano da?...

R. Pisarski

“Szczypawka”

Jedna szczypawka drugiej szczypawce,
opowiadała bajki na trawce.
Obok usiadły dwa małe świerszcze.
Mówiły: - Ładnie!
Prosiły: - Jeszcze!

(Autor nieustalony)

“Gotowała baba barszczyk”

Gotowała baba barszczyk, a za piecem śpiewał świerszczyk: “ Barszczu,
barszcz, gotuj się,
bo mi strasznie jeść się chce”.
Usłyszała świerszcza baba.
“Barszczu żaden świerszcz nie jada.
Świerszczu, świerszczu, nie kłam, nie!
Jeż usłyszy- to cię zje”.
“Świerszcz się jeża nie przestraszy!
Już się ugotował barszczyk.
Macie, babko barszczu dość,
jeszcze się pożywi gość”.

(Autor nieustalony)

“Szczypawka”

Raz szczypawka - jeszcze młoda do
Szczecina szła.
Bo w Szczecinie ma kuzynkę, którą dobrze zna. Jeszcze
Szczecin dość daleko a już braknie sił.
- Troszkę szczawiu i szczypioru - żeby chociaż był.
Szczaw na szczęście rośnie wszędzie.
To szczypawce raj!
Lecz szczypioru nie ma więcej, wszakże to nie maj.
- Szczecin chyba za daleko -
Powiedziała wnet.
- Może na Szczebrzeszyn ruszę.
Podwiezie mnie kret.

K. Szoplik

“Płaszcz”

Szczepan płaszczyk nowy dostał.
Elegancki płaszcz. Ale jak tu iść do
szkoły?
Przecież pada deszcz!
Szczepan martwi się, że zmoknie i że
zniszczy płaszcz. Lecz na szczęście już ustaje ten okropny deszcz.

K. Szoplik.

“Dżungla”

Co to jest dżungla? Dziki las.
Wejdźmy do dżungli jeden raz.
Jakiś ptak
gwiżdże pośród drzew.
Oj, coś się skrada! - Może lew?
Przekorek umknął, ile sił
Szukajcie, dzieci - gdzie się skrył.

(Autor nieustalony)

“Bułeczki drożdżowe”

Rośnie ciasto na bułeczki,
drożdże to sprawiają.
Potem w ciasta kawałeczki ręce babci dżem
wykładają.
Bułeczki drożdżowe babci, a w środku dżem porzeczkowy.
Lepsze od innych łakoci lepsze niż tort orzechowy.

K. Szoplik

“Dżokej”

Dżokej i jego koń Dżambo wybrali się na przejażdżkę. Dżambo bardzo lubił
takie wyjazdy w teren. Ujeżdżalnia już go nudziła. Po dłuższym czasie dotarli do
dziwnego miejsca. Dżokej ujrzał drzwi, a przed nimi dwie dżdżownice. Jedna z
nich przemówiła do dżokeja ludzkim głosem: “ Kto tym gwizdkiem zagwiżdże i
poczęstuje nas dżemem, temu drzwi same się otworzą. Za drzwiami będzie piękna
dżungla...”. Dżambo też usłyszał, co powiedziała dżdżownica i zaczął głośno rżeć
ze śmiechu. Dżambo rżał tak głośno, że dżokej... obudził się ze smacznej drzemki
pod drzewem.

K. Szoplik

GŁOSKI SYCZĄCE

( S, Z, C, DZ).

“Rarytasy Stasia”

W swoim małym pokoiku
Staś ma mnóstwo smakołyków:
serek wiejski, chleb sojowy,
słodki soczek truskawkowy.
Jest sałatka owocowa,
i rolada kokosowa,
słodki deser sezamowy,
wielki tort marcepanowy,
ostra pasta łososiowa,
galaretka brzoskwiniowa.
Są sardynki, zupa z suma,
ser podlaski i salami,
pyszny sernik z bakaliami,
sękacz, ciastka i ciasteczka,
miska pełna ananasów,
Staś ma mnóstwo rarytasów.

A. Chrzanowska

 

Skarby”

U Sabiny na stoliku
różnych skarbów jest bez liku:
spinka, kostka, dwa naparstki,
smacznych pestek ze dwie garstki,
smok wawelski papierowy,
serce, słonik plastikowy,
serpentyna i sakiewka
i niebieska chorągiewka.

A. Chrzanowska

 

“Słówka”

Zapytała mądra sówka
- Jak piszemy trudne słówka:
stół, klasówka, suwak, pustka,
sum, truskawka, sokół, chustka?
i pytała ciągle sówka:
Jak piszemy trudne słówka:
Sówka, pusty, mus i usta
i spódnica, i kapusta.

A. Chrzanowska

Dzięcioł”

Dzięcioł w lesie stuka :
stuku, stuku, stuk.
Tępi on szkodniki : stuku, stuku, stuk.
Szuka ich pod korą :stuku, stuku, stuk.
Szuka przez dzień cały : stuku, stuku, stuk.

J. Nowak

“Skakanka”

Hela ma skakankę, ma skakankę Hanka.
Hop, hop!
Podskakują od samego ranka.

(Autor nieustalony)

“Kotki”

Oto domek niski. Stoją pod nim miski.
Kotki mleko piją, potem miski myją.

(Autor nieustalony)

Na pniu gałązki wyrosły malutkie.

Na nich pąki w brązowiutkiej skórce.
Z pąków tych listki do słonka wędrują.
I wraz z jaskółkami wiosnę nam zwiastują.

(Autor nieustalony)
 

---

 

GŁOSKI CISZĄCE

( Ś, Ź, Ć, DŹ).

“Ślimak”

Szedł po drodze ślimak
Do szkoły się uczyć.
I tak wciąż powtarzał:
śma-śma
śmo-śmo
śmu-śmu
śme-śme
śmy-śmy
śmą-śmą
śmę-śmę
Taki śmieszny ślimak,
co uczyć się chciał

(Autor nieustalony)

“Dwa malutkie misie”

Dwa malutkie misie
chcą potańczyć dzisiaj.
Hopsa-hopsa, dana-dana,
tańczą misie dziś od rana.
Dwa malutkie misie
Tańczą z nami tak.

(Autor nieustalony)

“Jesienny wierszyk”

Słońce jesienne zabawia się z nami.
W co? W chowanego, z liśćmi i drzewami.
Raz cicho zgaśnie, to znów ślicznie błyśnie,
schowa się za chmurkę, zaświeci przez liście.

A. Chrzanowska, K. Szoplik

“Asia, Basia i Kasia”

Trzy siostrzyczki małe: Asia, Basia,
Kasia,
bawiły się dnie całe Asia, Basia, Kasia.
Śpiewały, tańczyły, pląsały
i nowe baśnie wciąż wymyślały.
Trzy siostrzyczki małe :Asia, Basia i Kasia,
bawiły się dnie całe Asia, Basia i Kasia.
Wieczorem śpiące już były
i śliczne sny im się śniły.

A. Chrzanowska, K. Szoplik

“Jeże”

Usnął ślimak w domku swoim
śpi już w gniazdku ptak.
Mama -jeż pod świerkiem stoi,
mówi synkom tak:
-nocą sowa huka w lesie ,
sowa nie śpi też.
Ścieżką biegnie ktoś, coś niesie…
Kto to? Tata jeż.

(Autor nieustalony)

“Miś idzie do przedszkola”

Miś różowy, miś pluszowy zbuntował się dziś:
chce iść także do przedszkola,tak jak chodzi Krzyś!
Wziął Krzyś misia w obie rączki:
Po co pójdziesz tam?
Będę bawił się wesoło i nie będę sam!

Gdy tak prosisz, to już chyba zabiorę cię dziś.
I tak zaczął do przedszkola chodzić z Krzysiem- miś!

Z. Bronikowska

“Głodny ślimak”

Pod jesionem ślimak śpi.
O czym głodny ślimak śni?
O cieście z wiśniami?
O plackach z czereśniami?
O kanapkach? O śledziku?
O świeżutkim naleśniku?
O powidłach śliwkowych?
Nie! O pysznych lodach śmietankowych!

A. Chrzanowska, K. Szoplik

“Koźlę”

Grymasiło koźlę- i to źle ! i to źle!
Woda jest za mokra
słonko za gorące.
Za zielona trawa
Rośnie tam na łące.
Aż się koza rozzłościła ,
Koźlę w kącie postawiła.

(Autor nieustalony)

“W stajni”

Stoi w stajni koło żłobu
źrebię w białe łatki.
Stuka, stuka kopytkami
smutno mu bez matki

Już jest późno. Ciemna nocka.
Świecą gwiazdy na niebie.
Matko, wracaj do źrebiątka,
bo mu źle bez ciebie.

(Autor nieustalony)

 

“Guziki”

Kazia ma pudełko pełno w nim guzików.
Czerwone, zielone, jest ich tam bez liku.
Po co te guziki?- Pyta Kazię mama.
Będę lalkom je przyszywać do ubranek sama.

A. Chrzanowska, K. Szoplik

“Ziemniak”

Ziemniak jak już wiecie
znany jest na świecie.
Rośnie w ziemi dość głęboko,
nie ujrzy go nasze oko.

Jesienią, gdy w stodole snopki,
ziemniaki mają “wykopki”.
W workach są później więzione
do naszych piwnic wrzucone.
I już możemy przez rok cały
ziemniaczane jeść specjały.

A. Chrzanowska, K. Szoplik

“Bociany”

Przyleciały już bociany.
Każdy jest zapracowany.
Gniazdo trzeba by naprawiać!
Nie ma co się zastanawiać!
i na łąkę czas się wybrać!
Trudno się do tego przybrać.

A. Chrzanowska, K.Szoplik

“Nasionka”

Lećcie nasionka z wiatrem po świecie
może gdzieś w ziemi kącik znajdziecie.

Da wam ziemia kącik mały,
w nim będziecie kiełkowały…

L. Krzemieniecka

“Maciek”

Zmordował się Maciek, młócił ranek cały.
Poszedł w domu spocząć, wróble mu nie dały.
Maćku, wróć, żyto młóć, chociaż
ćwiartkę,choć pół ćwiartki dla nas rzuć!

(Autor nieustalony)

“Dwa Michały”(fragment)

Tańcowały dwa Michały,
jeden duży, drugi mały.
Jak ten duży zaczął krążyć,
to ten mały nie mógł zdążyć.
Jak ten mały nie mógł zdążyć,to
ten duży przestał krążyć.
Jak ten duży przestał krążyć.
To ten mały mógł już zdążyć.
Jak ten mały mógł już zdążyć,
duży znowu zaczął krążyć.
A jak duży zaczął krążyć,
mały znowu nie mógł zdążyć. (…)

J. Tuwim

“Raz i dwa”

Jeden dwa, jeden dwa.
Pewna pani miała psa.
Trzy i cztery, trzy i cztery.
Pies ten dziwne miał maniery.
Pięć i sześć, pięć i sześć.
Wcale lodów nie chciał jeść.

Siedem, osiem, siedem, osiem.
Wciąż o kości tylko prosił.
Dziewięć, dziesięć, dziewięć , dziesięć.
Kto z was kości mu przyniesie?
Może ja, może ty?
Licz od nowa raz ,dwa, trzy…

D. Wawiłow

“Wyliczanka”

Jeden, dwa, trzy, cztery- pięć i
sześć.
Były dwa rowery- pięć i sześć.
Na rowerach dzieci- pięć i
sześć.
Rozrzuciły śmieci- pięć i sześć.
Potem gdy wracały- pięć i
sześć.
Śmieci pozbierały- pięć i sześć.

A. Chrzanowska , K. Szoplik

“Śledź”

Rzecz cała się działa w zimową niedzielę.
Ciągle mnie ktoś śledzi,
-zagadnął makrelę nasz bohater
i skończył swoją nową gadkę,
bo wyśledził go smakosz
i zjadł wraz z sałatką.
I od tego czasu, uczeni się
biedzą,
jak nazywa się ryba, którą wszyscy śledzą?

Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci przedszkolnych, które można wykonać w domu.

PRZYKŁADY STOSOWANYCH ĆWICZEŃ: 

* Ćwiczenia słuchowe – stanowią one bardzo ważną grupę ćwiczeń logopedycznych, ponieważ często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego/ tzw. słuchu mownego/. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy dziecka. 

Przykłady dla dzieci młodszych: 

1.    „ Co słyszę?” – dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.

2.    „ Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie pałeczką w szkło, fajans, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze / np. piłki, kasztana, kamienia/, rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.

3.    Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.

4.    Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody( z wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.

5.    Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności (cicho – głośno).

6.    Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.

7.    Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.

8.    Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.

9.    Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.

 
 

Przykłady dla dzieci starszych: 

1.    Wyróżnianie wyrazów w zdaniu. ( stawiamy tyle klocków, rysujemy tyle kółeczek, klaszczemy tyle razy ile słów słyszy dziecko w wypowiadanym zdaniu).

2.    Wydzielanie sylab w wyrazach poprzez wystukiwanie sylab, wyklaskiwanie, badanie ile razy opadnie żuchwa / na ręce/ przy wybrzmiewanie sylab.

3.    Nazywanie obrazków – dziecko kończy wyraz po pierwszej sylabie wypowiedzianej przez logopedę, nauczyciela, rodzica, a potem odwrotnie – dziecko zaczyna.

4.    Dzielenie na sylaby imion dzieci / na początku łatwych/.

5.    Wyszukiwanie imion dwu- i trzysylabowych.

6.    Wyszukiwanie słów z podaną przez n-la sylabą.

7.    Rozpoznawanie określonej sylaby w rozsypance sylabowej, np. ba, pa, ta, da, la, ra.

8.    Wyszukiwanie imion rozpoczynających się od samogłoski, następnie od podanej spółgłoski.

9.    Wydzielanie spółgłosek nagłosowych przez przedłużanie nagłosu, np. ssssamolot, szszszafa. Przy pomocy ilustracji – wyszukiwanie przedmiotów, których nazwy rozpoczynają sią na daną głoskę.

10.                      Wydzielanie spółgłoski wygłosowej.

11.                      Dzielenie na głoski łatwych a następnie coraz trudniejszych słów.

12.                      Ćwiczenia z paronimami: bułka – półka, domek –Tomek, koza – kosa itp.

13.                      Rozróżnianie mowy prawidłowej od nieprawidłowej

 
 

* Ćwiczenia oddechowe: 

     Ćwiczenia oddechowe poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu różnych środków, np. piórek, piłeczek, wody mydlanej, chrupek, wiatraczków itp. Są także wplatane w opowieści i zabawy ruchowe. 

Przykłady: 

1.    Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.

2.    Dmuchanie na płomień świecy.

3.    Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.

4.    Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.

5.    Chłodzenie „ gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem.

6.    „ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.

7.    Chuchanie na zmarznięte ręce.

8.    Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.

9.    Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.

10.                      Nadmuchiwanie balonika.

11.                      Naśladowanie syreny – „ eu-eu- eu”, „ au-au-au” – na jednym wydechu.

12.                      Wyścigi chrupek – dmuchanie w parach.

13.                      Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.

14.                      Liczenie na jednym wydechu.

15.                      Powtarzanie zdań na jednym wydechu – najpierw krótkich, potem coraz dłuższych.

16.                      Powtarzanie zdań szeptem.

17.                      Naśladowanie śmiechu różnych osób:

- staruszki: che- che- che

- kobiety – wesołe cha- cha- cha

- mężczyzny – rubaszne ho- ho- ho

- dziewczynki – piskliwe, chichotliwe chi- chi- chi. 

* Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych 

     U większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/.. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania. Optymalną sytuacją byłoby, gdyby ćwiczeniaprowadzone były według zaleceń logopedy.

     Ćwiczenia logopedyczne początkowo powinny być wykonywane przy kontroli wzrokowej – przed lustrem, stopniowo przechodząc do ćwiczeń bez kontroli wzroku. Większość ćwiczeń wymaga wielokrotnego powtarzania, więc konieczne jest stosowanie metod zabawowych podczas ćwiczeń oraz zmiany środków używanych przez logopedę. 
 

Ćwiczenia warg: 

1.    Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.

2.    Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.

3.    Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.

4.    Naprzemienne wymawianie „ i – u”.

5.    Cmokanie.

6.    Parskanie / wprawianie warg w drganie/.

7.    Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi  i odwrotnie).

8.    Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.

9.    Układanie ust jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźną, przesadną artykulacją warg, np. w kolejności: a-i-o-u-y-e,  u-a-i-o-e-y,  o-a-y-i-u,  e-y-i-o-a-u,            u-i-y-a-o.

10.                      Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u,  i-a,  u-o,  o-i,  u-i,  a-o, e-o  itp.

11.                      Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.

12.                      Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.

13.                      Wysuwanie warg w przód, następnie krążenie wysuniętymi wargami.

 
 

Ćwiczenia języka: 

1.    „ Głaskanie podniebienia” czubkiem języka, jama ustna szeroko otwarta.

2.    Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.

3.    Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych / krążenie językiem/.

4.    Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej.

5.    Kląskanie językiem.

6.    Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust / żuchwa opuszczona/.

7.    Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.

8.    Rurka – wargi ściągnięte  i zaokrąglone unoszą boki języka.

9.    Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.

10.                      Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.

11.                      Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte.

 

Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie: 

1.    Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.

2.    Płukanie gardła ciepłą wodą.

3.    „ Chrapanie” na wdechu i wydechu.

4.    Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.

5.    Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…

6.    Wypowiadanie sylab / jak wyżej/ i logatomów: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę itp.

7.    Nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.

 

Ćwiczenia policzków: 

1.    Nadymanie policzków – „ gruby miś”.

2.    Wciąganie policzków – „ chudy zajączek”.

3.    Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza.

4.    Naprzemiennie „ gruby miś” – „ chudy zajączek”.

5.    Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę.

 

Ćwiczenia prawidłowego połykania

/ wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym/: 

1.    Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach.

2.    Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego.

3.    Trzymanie czubkiem języka cukierka tik-tak przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny.

4.    Ćwiczenie jak wyżej z kawałeczkiem czekolady przyklejonym do wałka dziąsłowego.